ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΝΕΛΕΓΚΤΩΝ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΣτΕ ΜΕΛΕΤΩΝ ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ 47/2018 ΤΟΥ Ε΄ Τμ. ΣτΕ ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΤΗΣ ENEL ΣΤΗΝ ΚΑΡΥΣΤΟ (ΣΤ).  ΑΝΕΛΕΓΚΤΗ (ΚΑΤΑ ΣτΕ) Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ!

47/2018 ΣτΕ ΣΚΕΨΗ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 39 (Σε συνέχεια)

Η καρατόμηση δεν είναι ένας απλός φόνος ή μια ακόμη μέθοδος θανατικής ποινής. Συμβολίζει την αποκοπή του κέντρου της λογικής και της ψυχής από το υπόλοιπο σώμα και την εκμηδένιση του προσώπου επί του οποίου εφαρμόζεται.

Δαυίδ, Donatello

Για την εκμηδένιση του άλλου όμως υπάρχουν και άλλα μέσα, ένα από αυτά είναι η δολοφονία της λογικής.

 H σκοτεινή πλευρά της 47/2018 ΣτΕ 

Κοι Δικαστές γράψατε στην ανωτέρω απόφαση Σας ότι: «σκ. 39. Επειδή, από τα εκτεθέντα στην προηγούμενη σκέψη προκύπτει ότι οι λόγοι ακυρώσεως που αφορούν τις ΕΟΑ - ΕΖΔ και ΕΟΑ - ΖΕΠ είναι απορριπτέοι με την παρατεθείσα για καθένα από αυτούς αιτιολογία. Και τούτο ανεξαρτήτως του εάν οι επισημαινόμενες με τους λόγους αυτούς παραλείψεις, και αληθείς υποτιθέμενες, θα μπορούσαν να οδηγήσουν όλες αναγκαίως σε ακύρωση των προσβαλλομένων πράξεων ή του εάν οι λόγοι αυτοί προβάλλονται παραδεκτώς το πρώτον ενώπιον του Δικαστηρίου με την αίτηση ακυρώσεως. Τούτο δε ενόψει του ότι οι λόγοι αυτοί αφορούν τη διαδικασία που τηρήθηκε για την σύνταξη των ΕΟΑ - ΕΖΔ και ΕΟΑ - ΖΕΠ ή την ορθότητα τεχνικών και επιστημονικών εκτιμήσεων που περιέχονται στις μελέτες αυτές, η ορθότητα, όμως, των οποίων δεν υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο, όπως σε τέτοιο έλεγχο δεν μπορεί να υποβληθούν ούτε στοιχεία προσκομιζόμενα το πρώτον στο Δικαστήριο προς ανατροπή των περιεχομένων στις ως άνω μελέτες εκτιμήσεων. Εξάλλου, οι εν λόγω μελέτες είχαν υποβληθεί στη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης, κατά την οποία μπορούσαν και έπρεπε να έχουν υποβληθεί στη Διοίκηση αντιρρήσεις όπως οι ανωτέρω, ώστε τόσο η Διοίκηση όσο και οι μελετητές να έχουν τη δυνατότητα να τις λάβουν υπόψη και, ενδεχομένως, να προβούν στις αναγκαίες ενέργειες για να διορθωθούν ενδεχόμενες πλημμέλειες στην ακολουθηθείσα διαδικασία πριν από τη σύνταξη του τελικού κειμένου των μελετών και την έκδοση της τελικής αποφάσεως περί εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή και λειτουργία του επιμάχου έργου, πράγμα που θα συντελούσε και στην ταχύτερη διεκπεραίωση της διαδικασίας αδειοδοτήσεως του εν λόγω έργου, όπως επιβάλλεται και από τις διατάξεις του άρθρου 13 της οδηγίας 2009/28/ΕΚ, η οποία θέτει, κατά τα εκτεθέντα στη σκέψη 10, συγκεκριμένους δεσμευτικούς στόχους ως προς το μερίδιο συμμετοχής της παραγόμενης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, τους οποίους υποχρεούται (με εξαίρεση την περίπτωση ανωτέρας βίας, κατά το άρθρο 5 παρ. 2 της ως άνω οδηγίας) κάθε κράτος μέλος να εκπληρώσει έως το έτος 2020. » 

Κατ' αρχάς θεωρούμε ότι συνιστά ευθεία πρόκληση η δήλωση του Δικαστηρίου ότι οι αντιρρήσεις των πολιτών και του ΣΠΠΕΝΚ μπορούσαν και έπρεπε να έχουν υποβληθεί στη Διοίκηση, ώστε τόσο αυτή όσο και οι μελετητές να έχουν τη δυνατότητα να τις λάβουν υπόψη και, ενδεχομένως, να προβούν στις αναγκαίες ενέργειες για να διορθωθούν ενδεχόμενες πλημμέλειες στην ακολουθηθείσα διαδικασία πριν από τη σύνταξη του τελικού κειμένου των μελετών και την έκδοση της τελικής αποφάσεως περί εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή και λειτουργία του επιμάχου έργου, πράγμα που θα συντελούσε και στην ταχύτερη διεκπεραίωση της διαδικασίας αδειοδοτήσεως του εν λόγω έργου, όπως επιβάλλεται και από τις διατάξεις του άρθρου 13 της οδηγίας 2009/28/ΕΚ.

Από ποια διάταξη νόμου προκύπτει ο ανωτέρω αφορισμός ΣτΕ; Μήπως μπορείτε να την υποδείξετε και σε μας τους αδαείς; Μήπως έχουν παρανοηθεί κάποιες διατάξεις της ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας εκ μέρους του Δικαστηρίου (πράγμα ανεπίτρεπτο) και χρειάζεται να επαναλάβουμε για μια ακόμη φορά τα αυτονόητα; Σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 3 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τα ενδιαιτήματα (Οδηγία Φύση 2.000), τα έργα και τα σχέδια εντός των ζωνών αυτών ή στην περιοχή τους, απαιτούν μια κατάλληλη (δέουσα-ενδεδειγμένη) αξιολόγηση επιπτώσεων (an appropriate assessment), ώστε να διασφαλίζεται ότι (αυτά) δεν θα έχουν σημαντική επίπτωση στην ακεραιότητα της περιοχής Natura 2000 για την οποία κάθε φορά πρόκειται. Ένα σχέδιο ή έργο πρέπει να απορριφθεί από τις εθνικές αρχές, εάν αυτό δεν μπορεί να αποκλειστεί χωρίς να παραμείνουν λογικές επιστημονικές αμφιβολίες.

Οι λόγοι της συχνής προβολής και νομικής χρήσης της νομοθεσίας για τις περιοχές Natura, ιδίως του άρθρου 6, (2), (3) της Οδηγίας για τους φυσικούς οικοτόπους ανάγονται στην ανάγκη των πληγέντων πολιτών για προστασία από τον θόρυβο, τους ρύπους και άλλες δυσμενείς επιπτώσεις στο τοπικό και ευρύτερο περιβάλλον τους, ακόμη και στο τοπίο και όχι σε προσωπικές πεποιθήσεις και αξιώματα. Στα πλαίσια της έννομης τάξης, η υποχρέωση κρατικής προστασίας ιδίως αφορά στη βιοποικιλότητα με έμφαση στην ορνιθοπανίδα. Βάσει της τρέχουσας νομικής κατάστασης στην Ελλάδα και σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. τα συμφέροντα των πολιτών και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, σε συντριπτικό βαθμό, δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν στο πλαίσιο της αξιολόγησης που πραγματοποιείται κατά τη λήψη αποφάσεων από τις αρχές. Στις περιπτώσεις αυτές, το γεγονός ότι πολύ συχνά στην Ευρώπη (στην Ελλάδα δεν ανιχνεύονται ποτέ σημαντικές επιπτώσεις από έργα/σχέδια) δεν αναμένονται σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις, με βάση τις δήθεν επιστημονικές γνώσεις που μεταχειρίζονται τα μισθωμένα από τους ενδιαφερόμενους γραφεία περιβαλλοντικών μελετών, δεν αποτελεί την μοναδική υποχρεωτική προϋπόθεση για την έγκριση ενός προτεινόμενου αναπτυξιακού έργου. Επομένως η αξιοποίηση της νομοθεσίας και της σχετικής νομολογίας ΔΕΕ ενώπιον των εθνικών Δικαστηρίων, με σκοπό τη διατήρηση του δικτύου Natura 2000, δεν αντανακλά παρά τα ελλείμματα σε σχέση με την προστασία των πολιτών.

ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΠΙ ΑΚΥΡΩΣΕΙ ΣΤΟ ΣτΕ, ΣΚΟΠΟ ΕΝ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΩ ΕΧΟΥΝ ΤΗΝ ΜΗ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΚΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΙΟΛΙΚΩΝ ΣΕ ΕΥΑΙΣΘΗΤΕΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ, ΙΔΙΩΣ ΣΤΙΣ ΖΩΝΕΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΕΡΗ ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΕΩΣ ΤΩΝ ΑΙΟΛΙΚΩΝ, ΟΠΩΣ ΔΗΘΕΝ ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 13 ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2009/28/ΕΚ. Η ΑΝΩΤΕΡΩ ΕΡΜΗΝΕΙΑ-ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΜΑΧΗ ΑΠΟΦΑΣΗ 47/2018, ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΔΕΝ ΥΠΑΚΟΥΕΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΓΝΟΕΙ ΕΠΙΔΕΙΚΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ (ΣΥΝΑΚΟΛΟΥΘΩΝ) ΕΝΔΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΙΣΕΩΝ, ΑΛΛΑ ΑΝΤΙΒΑΙΝΕΙ ΕΥΘΕΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΔΕΕ.

Αποδείξαμε στις προηγούμενες δημοσιεύσεις της ενότητας που αφορά στην απόφαση ΣτΕ υπ’ αριθ. 47/2018 ότι η τελική μελέτη του έτους 2016 της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ για τα αιολικά της ENEL στην Κάρυστο, δεν δημοσιοποιήθηκε και ότι ο ΣΠΠΕΝΚ είχε λάβει γνώση άλλης ΜΠΕ/ΕΟΑ, αυτής του έτους 2014, που αφ' ενός αφορούσε στο ίδιο έργο, πλην όμως άλλης δυναμικότητας και σχεδιασμού, αφ' ετέρου όμως δεν είχαν ληφθεί υπ’ όψιν, σε αυτή την αποσυρθείσα μελέτη, οι αιτιάσεις της Επιτροπής στη σχετική προειδοποιητική επιστολή της. Και άλλα πολλά θα μπορούσαμε να επισημάνουμε ως προς τις βασικές διαφορές μεταξύ των ΜΠΕ/ΕΟΑ 2014 και 2016 (όχι τώρα, επιφυλασσόμεθα). Θα αναφερθούμε όμως τώρα σε μια σκόπιμη παράλειψη. Δεν είχαν συμπεριληφθεί στην μελέτη ΕΟΑ για την δέουσα εκτίμηση του 6.3 οι 13 αιολικοί σταθμοί της RF Energy που (εδαφικά) είναι σε άμεση επαφή (ή εγγύτατα) με αυτούς τις ENEL και της ΤΕΡΝΑ.

Και στην από Μάιο του 2014 Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ, στον πρόλογο, γινόταν αναφορά στο ιστορικό των τροποποιήσεων και είχε δηλωθεί ότι: «Στο πλαίσιο της εκπόνησης για την νέα τροποποίηση της ΑΕΠΟ (κατόπιν της ΑΕΠΟ οικ. 170945/20-2-2014 ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ με ΑΔΑ: ΒΙΕΛ0-60Σ που αφορούσε τροποποίηση της δυναμικής του ΑΣΠΗΕ στην θέση "Πλατανιστός") και για την σύμπλευση με την πλέον πρόσφατη νομοθεσία περιβαλλοντικής αδειοδότησης (Ν. 4014/2011), αποφασίστηκε η εκπόνηση Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης για την ορνιθοπανίδα (σε συνέχεια της Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης που είχε εκπονηθεί το 2010), η οποία εξετάζει εκ νέου την συνολική προτεινόμενη λύση του έργου (και όχι μόνο τις τροποποιήσεις).» Πράγματι οι διαδικασίες που προβλέπονται στο άρθρο 6 παράγραφοι 3 και 4 πρέπει να διεξάγονται κατά τρόπο βέλτιστο. Εφόσον οι αρμόδιες ελληνικές αρχές είχαν αδειοδοτήσει το έργο χωρίς να έχουν βεβαιωθεί ότι θα παραβλάψει την ακεραιότητα των τόπων Νatura GR2420001 και GR2420012, παραβιάζοντας το άρθρο 6 παρ. 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους, θα έπρεπε να λάβουν υπόψη την παράλειψη αυτή στο στάδιο χορήγησης μεταγενέστερης άδειας και να διασφαλίσουν την αποτελεσματικότητα της εν λόγω οδηγίας μέσω της διενέργειας τέτοιας εκτίμησης τουλάχιστον σε αυτό το στάδιο της διαδικασίας (*1) επειδή η σπουδαιότητα της διαδικασίας ελέγχου συμβατότητας με τους σκοπούς διατήρησης που προβλέπεται σε αυτή την διάταξη, αλλά και αυτή της παραγράφου 2 του ιδίου άρθρου, επιβάλει την υποχρέωση θεραπείας της παράλειψης των ενδεδειγμένων αξιολογήσεων των επιπτώσεων του σχεδίου/έργου στον τόπο για τον οποίο πρόκειται, πριν αυτός υποστεί σημαντικές φθορές (*2)

(*1 Βλ. υπόθεση C-275/09 Brussels Hoofdstedelijk Gewest κ.λπ. κατά Vlaams Gewest, απόφαση ΔΕΕ (πρώτο τμήμα) της 17ης Μαρτίου 2011, αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως: Raad van State - Βέλγιο, σκ. 37 και προτάσεις της Γενικής Εισαγγελέως JULIANE KOKOTT της 8ης Σεπτεμβρίου 2016 στην υπόθεση C‑348/15 Stadt Wiener Neustadt [αίτηση του Verwaltungsgerichtshof (Αυστρία) για την έκδοση προδικαστικής απόφασης] σημεία 25 (και εκεί παρατιθέμενη νομολογία: απόφαση ΔΕΕ στην υπόθεση C-201/02), 35, 38 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία, απόφαση ΔΕΕ στην υπόθεση C-379/15, 43 και 44.).

(*2 Η έγκριση σχεδίου δυνάμει του άρθρου 6, παράγραφος 3, της οδηγίας 92/43 προϋποθέτει ότι αυτό έχει κριθεί ως μη δυνάμενο να παραβλάψει την ακεραιότητα του οικείου τόπου και, κατά συνέπεια, ως μη δυνάμενο να επιφέρει υποβάθμιση ή σημαντικές διαταράξεις κατά την έννοια της παραγράφου 2 του εν λόγω άρθρου. Για τον ίδιο λόγο το ΔΕΕ αποφάνθηκε, στην υπόθεση C‑404/09, Επιτροπή κατά Ισπανίας, ότι σκοπός της παραγράφου 2 του άρθρου 6 της οδηγίας και της παραγράφου 3 του ίδιου άρθρου είναι «να διασφαλιστεί το ίδιο επίπεδο προστασίας. Το άρθρο 6, παράγραφος 2, επιβάλλει στα κράτη μέλη τη γενική υποχρέωση τήρησης του status quo, βλ. προτάσεις της Γενικής Εισαγγελέα στην υπόθεση C‑258/11 (Sweetman), σκ. 15 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία. Βλ. συναφώς, μεταξύ άλλων, αποφάσεις της 7ης Σεπτεμβρίου 2004, C‑127/02, Waddenvereniging και Vogelbeschermingsvereniging (σκέψη 32), της 14ης Οκτωβρίου 2010, C‑535/07, Επιτροπή κατά Αυστρίας (σκέψη 58), και της 24ης Νοεμβρίου 2011, C‑404/09, Επιτροπή κατά Ισπανίας (σκέψη 127). Το ΔΕΕ έχει περιγράψει τη διάταξη αυτή ως διάταξη που «καθιστά δυνατή την επιδίωξη του ουσιώδους σκοπού της διατήρησης και της προστασίας της ποιότητας του περιβάλλοντος, περιλαμβανομένης της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, και επιβάλλει μια γενική υποχρέωση προστασίας, που αποσκοπεί στην αποτροπή της υποβάθμισης και των ενοχλήσεων που θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές συνέπειες από την άποψη των σκοπών της οδηγίας» (Βλ. και απόφαση Stadt Papenburg (σκέψη 49 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).).

ΟΜΩΣ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΤΗΝ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ Η ΜΗ ΚΑΙ ΩΣ ΠΡΟΣ ΑΥΤΟ ΘΑ ΕΠΑΝΕΛΘΟΥΜΕ.

Η επιβαλλόμενη από το άρθρο 6, παράγραφος 2, υποχρέωση δεν είναι απόλυτη, δεν απαγορεύει δηλαδή την επέλευση οποτεδήποτε οποιασδήποτε μεταβολής στον οικείο τόπο. Η εν λόγω υποχρέωση πρέπει να σταθμίζεται με γνώμονα τους επιδιωκόμενους στόχους διατήρησης του τόπου (Βλ. απόφαση Waddenvereniging και Vogelbeschermingsvereniging, σκέψη 46) αφού αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχει χαρακτηριστεί ο τόπος ως ΤΚΣ ή ΖΕΠ. Το περιεχόμενο της υποχρέωσης συνίσταται συνεπώς στη λήψη όλων των ενδεδειγμένων μέτρων για την αποφυγή της διακύβευσης των στόχων αυτών. Έτσι διατηρείται η αυθεντικότητα του οικείου τόπου ως οικοτόπου η περιοχή διατήρησης της άγριας ορνιθοπανίδας, με ό,τι αυτό σημαίνει για τη βιοποικιλότητα στο περιβάλλον. Δεν υπάρχει η ευχέρεια «καλοήθους αμέλειας». Οι παράγραφοι 2, 3 και 4 του άρθρου 6 εξυπηρετούν άλλο σκοπό κάθε μια. Η παράγραφος 2 επιβάλλει τη γενική υποχρέωση αποφυγής της υποβάθμισης ή των ενοχλήσεων. Στη συνέχεια οι παράγραφοι 3 και 4 καθορίζουν τις διαδικασίες που πρέπει να εφαρμόζονται στην περίπτωση των σχεδίων που δεν συνδέονται μεν άμεσα ή δεν είναι αναγκαία για τη διαχείριση του τόπου (και που επομένως δεν καλύπτονται από την παράγραφο 1), αλλά ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις για τον τόπο αυτό. Επομένως, οι τρεις αυτές παράγραφοι αποσκοπούν συνολικά στην πρόληψη της πρόκλησης βλάβης στον τόπο ή (όταν, κατ’ εξαίρεση, η βλάβη πρέπει να γίνεται ανεκτή λόγω συνδρομής επιτακτικών λόγων) στον κατά το δυνατόν περιορισμό της βλάβης αυτής. Οι παράγραφοι αυτές πρέπει συνεπώς να ερμηνευθούν ως ενιαίο σύνολο και το άρθρο 7 της 92/43/ΕΟΚ προβλέπει ότι οι υποχρεώσεις που πηγάζουν από τις παραγράφους 2, 3 και 4 του άρθρου 6 της οδηγίας αντικαθιστούν τις υποχρεώσεις που πηγάζουν από την πρώτη πρόταση της παραγράφου 4 του άρθρου 4 της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ. Το άρθρο 4, παράγραφος 4, πρώτη πρόταση, της οδηγίας για τα πτηνά δεν θα μπορούσε, στην πράξη, να προστατεύσει αποτελεσματικά τις περιοχές, αν η παράβαση μπορούσε να διαπιστωθεί μόνον στην περίπτωση πραγματικών ζημιών και όχι στην περίπτωση κρατικών ενεργειών που αποτελούν νομική προϋπόθεση της ζημίας ή ευνοούν την επέλευσή της,  βλ. απόφαση ΔΕΚ (τώρα ΔΕΕ) (δεύτερο τμήμα) της 18ης Δεκεμβρίου 2007 «Παράβαση κράτους μέλους – Οδηγία 79/409/ΕΟΚ – Διατήρηση των άγριων πτηνών – Ζώνη αρδεύσιμη από το κανάλι Segarra-Garrigues (Lérida)» στην υπόθεση C‑186/06 και εισαγγελικές προτάσεις, σημ. 29-48.). 

Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ του έτους 2010 συμπεριλαμβανομένης της Ορνιθολογικής μελέτης που την συνόδευε, μπορούσε κατ’ αρχήν, να συντελέσει στην πρόκληση ανεπανόρθωτης βλάβης των οικείων περιοχών, διότι θα συνέβαλε στην υλοποίηση του επίδικου έργου. Επί του κριτηρίου του άρθρου 6, παράγραφος 2, της οδηγίας περί οικοτόπων, αδειοδοτήσεις έργων είναι σύμφωνες με το άρθρο 6, παράγραφος 2, της οδηγίας περί οικοτόπων, μόνον εφόσον διασφαλίζεται ότι δεν συνεπάγονται ενοχλήσεις ικανές να θίξουν σημαντικά τους σκοπούς της εν λόγω οδηγίας, ιδίως τους στόχους διατήρησης που αυτή επιδιώκει, βλ. αποφάσεις Επιτροπή κατά Γαλλίας (C‑241/08, σκέψη 32) και Επιτροπή κατά Ισπανίας (C‑404/09, ισπανική καφέ αρκούδα, EU:C:2011:768, σκέψη 126).

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι στις αξιολογήσεις της ΜΠΕ 2010 ως προς τα αιολικά του ομίλου Κοπελούζου-Σαμαρά (DAMCO ENERGY Α.Ε. & ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ Α.Τ.Τ.Ν.Ε. - ENΕL) υπήρχε η ενότητα 7.3 με τίτλο: «Εκτίμηση επιπτώσεων με βάση το άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ» πλην όμως αυτή αφορούσε μόνο στην Ειδική Ζώνη Διατήρησης GR 2420001 αν και από 1η Mαρτίου 2010 η περιοχή είχε θεσμοθετηθεί ως ΖΕΠ. Οι επιπτώσεις σε αυτό το πλαίσιο (του άρθρου 6 παρ. 3) θεωρήθηκαν αμελητέες. Ότι δηλαδή δεν εντοπίζονταν σημαντικές επιπτώσεις στους οικότοπους του παραρτήματος Ι της Κοινοτικής Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και στα είδη πανίδας της περιοχής. Επομένως η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ δεν είχε θεωρήσει αναγκαίο τότε να πραγματοποιήσει το δεύτερο στάδιο ελέγχου, δηλ. τη διαδικασία της δέουσας εκτίμησης (Appropriate Assessment). Οι όποιες αξιολογήσεις για το μέγεθος των επιπτώσεων στην ορνιθοπανίδα είχαν περιοριστεί στο τεύχος της λεγόμενης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης 2010, αλλά δεν είχε πραγματοποιηθεί ο έλεγχος του άρθρου 6 παρ. 3 ως προς την ΖΕΠ. Ουδεμία ανάλυση σύμφωνα με τις εξειδικευμένες απαιτήσεις αυτής της διάταξης είχε λάβει χώρα στη ΕΟΜ 2010 ιδίως για τις επιπτώσεις του έργου από κοινού με τα άλλα ομοειδή έργα του πίνακα 1 στις σελίδες 34, 35, 36 της ΜΠΕ 2010 ή του πίνακα 8 στις σελίδες 21, 22 της ΕΟΜ, όπου δεν περιλαμβανόταν το σύνολο των ομοειδών εργων του πίνακα 1 της ΜΠΕ, αν και η υπήρχε η αόριστη αναφορά στην ενότητα 9.3 με τίτλο "Εκτίμηση σωρευτικών επιπτώσεων": «Λαμβάνονται υπόψη οι πληθυσμοί των σημαντικών πτηνών στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, ενώ θεωρούμε ότι οι ενδεχόμενες σωρευτικές επιπτώσεις μπορούν να προέρχονται από τα σχεδιαζόμενα Α/Π που εξετάζονται στην παρούσα μελέτη (Πίνακες 1 και 2), τα Α/Π στην ευρύτερη περιοχή μελέτης με άδεια παραγωγής ή άδεια λειτουργίας, όπως αυτά παρουσιάζονται στον Πίνακα 8. Επίσης, λαμβάνονται υπόψη και τα συνοδά έργα των υπό μελέτη Α/Π (νέο οδικό δίκτυο και δίκτυο υψηλής τάσης).».

Παραπέμπουμε και στις παραδοχές/περιβαλλοντικές δηλώσεις της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στην ενότητα 3.6 της ΜΠΕ 2010 με τίτλο: «Συσχέτιση του έργου με άλλα έργα και δραστηριότητες»: «Στην παρούσα ενότητα αναφέρονται και αλληλοσχετίζονται με το εξεταζόμενο έργο παρόμοια ή διαφορετικής φύσεως έργα (υφιστάμενα ή κατασκευαζόμενα) στην περιοχή εγκατάστασης των Α/Π ως προς τη συμπληρωματικότητα, τη συμβατότητα ή μη, και τη σωρευτικότητα. Ειδικότερα, για την πλήρη και ολοκληρωμένη προσέγγιση των ζητημάτων που τίθενται στην ενότητα αυτή γίνεται συσχέτιση του υπό μελέτη έργου με: α) διαφορετικής φύσεως έργα που υφίστανται ή πρόκειται να κατασκευαστούν στην περιοχή εγκατάστασης των προτεινόμενων Α/Π, και β) παρόμοιας φύσεως έργα που υφίστανται ή πρόκειται να κατασκευαστούν και ευρίσκονται εντός κύκλου ακτίνας 10 km (*κύκλοι ακτίνας 10 km σχεδιάστηκαν από τις θέσεις των προτεινόμενων γηπέδων εγκατάστασης (πολύγωνα) των ανεμογεννητριών). Διευκρινίζεται εδώ ότι, ως παρόμοιας φύσεως έργα θεωρούνται τα αιολικά πάρκα (Α/Π) άλλων επενδυτών. Αναφέρεται δε ότι εξετάζονται όλα εκείνα που βρίσκονται σε κάποιο στάδιο της αδειοδοτικής διαδικασίας (π.χ αίτηση προς ΠΠΕ, θετική γνωμοδότηση, άδεια παραγωγής, άδεια εγκατάστασης και άδεια λειτουργίας). Πιο αναλυτικά: Όσον αφορά στο σημείο α) της ανωτέρου παραγράφου αναφέρεται πως κατά την επίσκεψη που έγινε στην περιοχή του έργου δεν εντοπίστηκαν διαφορετικής φύσεως έργα που να υφίστανται ή να προγραμματίζεται η κατασκευή τους. Στις θέσεις εγκατάστασης των προτεινόμενων αιολικών πάρκων ή πλησίον αυτών δεν εντοπίστηκαν άλλα διαφορετικής φύσεως έργα. Όσον αφορά στο σημείο β) της ανωτέρου παραγράφου αναφέρονται κατά σειρά τα εξής:

- Για τη συσχέτιση του έργου με παρόμοιας φύσεως έργα (Α/Π) έγινε αρχικά διερεύνηση όλων των Α/Π για τα οποία υπάρχει αίτηση προς ΠΠΕ ή θετική γνωμοδότηση ή έχουν λάβει άδεια παραγωγής. Τα σχετικά στοιχεία αντλήθηκαν από την επίσημη ιστοσελίδα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ).

- Στη συνέχεια εξετάστηκαν τα Α/Π, τα οποία έχουν λάβει άδεια εγκατάστασης ή άδεια λειτουργίας. Στοιχεία αντλήθηκαν επίσης από την επίσημη ιστοσελίδα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ).

- Τέλος, σχεδιάστηκαν κύκλοι ακτίνας 10 km γύρω από τη τη θέση των προτεινόμενων γηπέδων (πολυγώνων) εγκατάστασης των ανεμογεννητριών, ούτως ώστε να εντοπιστούν τα παρόμοιας φύσεως έργα που βρίσκονται εντός της προαναφερθείσας απόστασης, και βρίσκονται σε κάποιο στάδιο της αδειοδοτικής διαδικασίας που αναφέρθηκε παραπάνω, και δύνανται να δράσουν σωρευτικά (θετικά ή αρνητικά) με το υπό μελέτη έργο.

Στο πλαίσιο λοιπόν των παραπάνω αναφέρεται πως η εκτίμηση των σωρευτικών επιπτώσεων γίνεται για τα Α/Π του Ομίλου Damco Energy ΑΕ & Διεθνής Κατασκευαστική ΑΤΤΝΕ (8 Α/Π) με τα Α/Π του Ομίλου ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή ΑΒΕΤΕ (8 Α/Π) και τα Α/Π των υπολοίπων επενδυτων (βλ. κάτωθι πίνακα).

Πίνακας 1: Α/Π που λαμβάνονται υπόψη στην εκτίμηση των σωρευτικών επιπτώσεων.

Όπως βλέπουμε στην ΜΠΕ 2010 (και όχι στην ΕΟΜ) φαινομενικά λαμβάνονταν υπ' όψιν και τα αιολικά με άδεια παραγωγής για τις λεγόμενες αθροιστικές επιπτώσεις της Οδηγίας 85/337/ΕΟΚ όπως ίσχυε (όχι όμως και κατά το 6.3 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ). Αυτές οι παραδοχές/δηλώσεις της εταιρείας περιβαλλοντικών μελετών αφορούσαν στο έτος 2010. 

Στην από Μάιο του 2014 μελέτη ΕΟΑ όμως, δηλώθηκαν μόνο τα αιολικά με άδεια εγκατάστασης / λειτουργίας και αυτά με ΑΕΠΟ ως προς τις συνεργιστικές επίπτωσεις κατά το 6.3. Υπήρχε ειδικός λόγος. Να μην υπαχθεί το σύνολο των ΑΣΠΗΕ στην κατηγορία 3 ή 4 σημαντικότητας επιπτώσεων του πίνακα 3 κάτω, εφόσον η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ για την αποτίμηση του μεγέθους του έργου, χρησιμοποίησε τις κατευθύνσεις (την μέθοδο αξιολόγησης επιπτώσεων) της Canadian Wildlife Service-«Wind Turbines and Birds A Guidance Document for Environmental Assessment Environment, (2006)». Ως προς τις περαιτέρω "προσαρμογές" αυτής της μεθόδου που χρησιμοποίησε το εν λόγω γραφείο μελετών, για να μην αναγνωριστούν, πρωτογενώς, σημαντικές επιπτώσεις στα είδη χαρακτηρισμού της ΖΕΠ και σε άλλα πουλιά, θα ασχοληθούμε σε επόμενη ανάρτηση.

Κυρίως θέμα της παρούσης δημοσίευσης είναι το "ανέλεγκτον" το μελετών κατά το ΣτΕ και τα συμπαρομαρτούντα. Παρεμπιπτόντως αναφερόμαστε σε κάποιες από τις μεθόδους της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ: Στο κεφ. 2.2 Σχεδιασμός υλοποίησης της ΕΟΑ 2014, σελ. 15 αναφέρθηκε από αυτούς που την συμπλήρωσαν ότι: «- Η προσέγγιση που θα ακολουθηθεί για την παρούσα ΕΟΑ ...θα συνδυάζει και τις κατευθύνσεις από τους ερμηνευτικούς οδηγούς που έχουν δημοσιευθεί σχετικά με την ερμηνεία και εφαρμογή του άρθρου 6 της οδηγίας 92/43 ΕΟΚ (βλ. σημ. 5, κάτω).».

Ενώ στην  ενότητα 3.1.4.2 «Στάδιο 2 Δέουσα εκτίμηση» της ιδίας μελέτης, σελ. 36, η παραπομπή (σημ. 14) ήταν αυτή κάτω.

Στους οδηγούς της ΕΕ η κατεύθυνση ως προς τα έργα μη άμεσα συνδεδεμένα ή αναγκαία για την διαχείριση του τόπου τα οποία όμως είναι δυνατόν να επηρεάζουν σημαντικά τον εν λόγω τόπο, καθ’ εαυτά ή από κοινού με άλλα σχέδια και για τα δύο στάδια του ελέγχου του άρθρου 6 παρ. 3 είναι αυτή: 

- Οδηγός Ε.Ε.: "Wind energy developments and Natura 2000": ...«STAGE 1: SCREENING / Gathering sufficient information: The screening exercise is carried out by the authority responsible for the adoption of the plans or approval/rejection of development applications. Most often they will seek the assistance of, and base their evaluation on, the information received from, the developers, environmental authorities or contracted experts. The collaboration of other relevant authorities, especially those responsible for nature conservation, in the screening of plans and projects may also be crucial, as they can provide useful information which should be taken into account at this stage. To carry out the screening exercise, sufficient information should be gathered on both the wind farm plan or project and on the Natura 2000 site(s) that might be affected... Looking at potential cumulative effects (Δυνητικές σωρευτικές επιπτώσεις): The screening process also applies to plans or projects in combination with other plans or projects. It may be that one wind farm project alone might not have a significant effect but, if taken in combination with other plans or projects (wind farm or other developments) within the area, the cumulative effects may turn out to be significant. Other plans or projects to be considered in this case include those that have already been completed, those that are approved by the planning authorities, or those that are currently undergoing planning approval (...ή εκείνα που επί του παρόντος υπόκεινται σε έγκριση σχεδιασμού). The geographical scale over which these cumulative effects need to be considered will depend on the exact circumstances and scale of the plan or project being studied but should cover a sufficiently large area to capture any cumulative effects that may arise with the project under assessment, having the transboundary aspect in mind, when relevant. Again, the relevant nature conservation authorities will be able to help identify the possible plans or projects that need to be considered as part of the in-combination test.». 

- Οδηγός ΕΕ: "Managing Natura 2000 sites: The provisions of Article 6 of the 'Habitats' Directive 92/43/EEC" ...«Ενότητα 4.4.3...καθ’εαυτό ή από κοινού με άλλα σχέδια ή έργα: Όταν προσδιορίζονται οι πιθανές σημαντικές επιπτώσεις, αυτό θα πρέπει να γίνεται σε συνδυασμό με άλλα σχέδια ή έργα ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι σωρευτικές επιπτώσεις. Για λόγους νομικής ασφάλειας, θα ήταν ενδεδειγμένος ο περιορισμός της εν λόγω διάταξης σε άλλα σχέδια ή έργα τα οποία έχουν προταθεί τη συγκεκριμένη στιγμή.» 

 Οδηγός ΕΕ: "Assessment of plans and projects significantly affecting Natura 2000 sites": ...«In combination with other plans or projects’ MN2000 makes clear that the phrase ‘in combination with other plans or projects’ in Article 6(3) refers to cumulative effects caused by the projects or plans that are currently under consideration together with the effects of any existing or proposed projects or plans. (...η φράση «σε συνδυασμό με άλλα σχέδια ή έργα» στο άρθρο 3 παράγραφος 3 παραπέμπει στις σωρευτικές επιπτώσεις που προκαλούνται από τα σχέδια ή τα σχέδια που εξετάζονται επί του παρόντος μαζί με τις επιπτώσεις οποιωνδήποτε υφιστάμενων ή προτεινόμενων έργων ή σχεδίων. When impacts are assessed in combination in this way, it can be established whether or not there may be, overall, an impact which may have significant effects on a Natura 2000 site or which may adversely affect the integrity of a site.». 

Βλ. και - ScottishNatural Heritage "Assessing the Cumulative Impact of Onshore Wind Energy Developments".: «Which windfarms to include in the assessment: An assessment of cumulative impacts associated with a specific development proposal should encompass the effects of the proposal in combination with: existing development, either built or under construction, approved development, awaiting implementation and proposals awaiting determination within the planning process with design information in the public domain. Proposals and design information may be deemed to be in the public domain once an application has been lodged and the decision-making authority has formally registered the application.» 

Βλ. και - "Wind farms and birds": An updated analysis of the effects of wind farms on birds, and best practice guidance on integrated planning and impact assessment, Report prepared by BirdLife International on behalf of the Bern Convention Gove, B., Langston, RHW., McCluskie, A., Pullan, JD. & Scrase, I. RSPB/BirdLife in the UK" : ...«(Ενότητα 2.3.3.) Cumulative Impact Assessment. «Cumulative effects may arise from the development of multiple wind farms or from individual wind farms in conjunction with other types of development. Impacts may operate at different spatial scales, from an individual breeding population or colony level to the bio-geographic population or flyway scale. The potential cumulative effects of multiple wind energy installations are frequently of concern, particularly in relation to local (occasionally national) population level effects through disturbance/displacement, collision mortality and barrier effects. Even where predicted impacts at a particular site are low, this does not necessarily mean that the cumulative impacts will be insignificant, particularly in landscapes with multiple small wind farms or where there are a few wind farms comprising a large number of turbines (ιδιαίτερα σε τοπία με πολλαπλά μικρά αιολικά πάρκα ή όπου υπάρχουν μερικά αιολικά πάρκα που περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό ανεμογεννητριών). For example, even relatively small increases in the mortality rates of breeding adults, or decline in productivity, could be significant for populations of some bird species, especially those which are long-lived with generally low annual productivity and long adolescence, notably seabirds, waders, wildfowl, raptors and soaring birds. This is particularly the case for species which are already rare or facing a number of other pressures from environmental changes and/or anthropogenic impacts. In such cases, there could be significant effects at the population level (locally, regionally or, in the case of rare and restricted species, nationally or internationally) (Drewitt & Langston, 2006)...2.3.3.1. Best practice in Cumulative Impact Assessment ...2 Scope: A cumulative impact assessment should consider all other plans or projects within the area surrounding the proposed wind farm site and within the relevant geographic scale for the target species. It should include all projects currently seeking approval from the planning authorities as well as those that have received planning permission (King et al., 2009). (Μια σωρευτική εκτίμηση επιπτώσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλα τα άλλα σχέδια ή έργα εντός της περιοχής που περιβάλλει τον προτεινόμενο χώρο αιολικής εκμετάλλευσης και εντός της σχετικής γεωγραφικής κλίμακας για τα είδη-στόχους. Θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα σχέδια που επί του παρόντος ζητούν έγκριση από τις αρχές σχεδιασμού καθώς και εκείνα που έχουν λάβει σχετική άδεια). Δεν θα μπορούσε να ήταν και αλλιώς, εφόσον η σχετική γραμματική διατύπωση είναι σαφέστατη: 6.3. «Κάθε σχέδιο, μη άμεσα συνδεόμενο ή αναγκαίο για τη διαχείριση του τόπου, το οποίο όμως είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, καθεαυτό ή από κοινού με άλλα σχέδια, εκτιμάται δεόντως ως προς τις επιπτώσεις του στον τόπο, λαμβανομένων υπόψη των στόχων διατήρησής του...». Τα αιολικά με άδεια παραγωγής, ιδίως αυτά που έχουν υποβάλλει φάκελο αδειοδότησης, είναι σχέδια που αναμένουν έγκριση υλοποίησης.

 

Επομένως η σκόπιμη μη συμπερίληψη των 13 αιολικών σταθμών της RF Energy (βλ. πίνακα 8 κάτω από τη σελ. 114, 115 της μελέτης ΕΟΑ 2014) για την αξιολόγηση των συνεπειών των οκτώ αιολικών της ENEL, από κοινού με όλα τα άλλα έργα (ομοειδή ή όχι ή με σχέδια), στο βαθμό που δεν μπορούσε να αποκλειστεί ότι δεν θα προέκυπταν σημαντικές επιπτώσεις στην ΖΕΠ της Όχης εκ του συνόλου αυτών, δεν συνιστούσε καταδολίευση περιβάλλοντος; 

Στo άρθρο 6.3 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ διασφαλίζονται οι διαδικαστικές και ουσιαστικές προϋπόθέσεις για την διατήρηση της ακεραιότητας των τόπων για τους οποίους κάθε φορά πρόκειται. Προαναφέρθηκε ότι δεν αναγνωρίζεται η ευχέρεια «καλοήθους αμέλειας», ούτε για την αδειοδοτούσα αρχή, ούτε για τον αιτούντα την έγκριση/άδεια υλοποίησης σχεδίου/έργου/δραστηριότητας και αυτό επειδή: «Η διαδικασία της συνήθους άδειας πρέπει να αποτρέπει το ενδεχόμενο επηρεασμού των ζωνών προστασίας από σχέδια, επομένως οι επιταγές πιθανολογήσεως επηρεασμού δεν πρέπει να είναι υπερβολικά αυστηρές. Εάν αποκλεισθεί η δέουσα εκτίμηση για σχέδια, ως προς τα οποία υπάρχει π.χ. 10 % πιθανότητα σημαντικών επιπτώσεων, τότε, από στατιστικής απόψεως, ένα στα δέκα σχέδια, το οποίο ακριβώς παραμένει κάτω από το κατώτατο αυτό όριο, έχει σημαντικές επιπτώσεις. Όλα τα σχέδια αυτά μπορούν όμως να εγκριθούν χωρίς περαιτέρω περιορισμούς. Κατά συνέπεια, ένα κριτήριο πιθανολογήσεως με το ποσοστό αυτό δημιουργεί φόβους για υφέρπουσα υποβάθμιση του Natura 2000. Επιπλέον, η δέουσα εκτίμηση πρέπει να συμβάλλει ακριβώς και σ’ αυτό, να διαπιστώνει την πιθανότητα επιπτώσεων. Εάν υπάρχει ασάφεια ως προς την πιθανότητα συγκεκριμένων επιπτώσεων, τούτο συνηγορεί μάλλον υπέρ της δέουσας εκτιμήσεως, παρά την αποτρέπει.». (JULIANE KOKOTT, Waddenzee, σημ.70).

 
Στην ΜΠΕ 2010 είχε ήδη εφαρμοστεί η salami tactic διαχωρίζοντας στα δύο το αρχικό σχέδιο, εφόσον αρχικά είχαν εξεταστεί από κοινού τα αιολικά της DAMCO με αυτά της ΤΕΡΝΑ ως προς τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και η προκαταρκτική θετική γνωμοδότηση αφορούσε και τα δύο συμπλέγματα αιολικών. Ο διαχωρισμός έγινε (στη συνέχεια) στη κυρίως διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, με την πρόφαση εκ μέρους της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ότι: «μετά τη φάση της ΠΠΕΑ οι ρυθμοί σχεδιασμού των αιολικών πάρκων και οι χρόνοι εκπόνησης των συνοδευτικών υποστηρικτικών μελετών διέφεραν μεταξύ των δύο Ομίλων DAMCO ENERGY A.E. & ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ Α.Τ.Τ.Ν.Ε. και ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Β.Ε.Τ.Ε. και αποφασίστηκε η ξεχωριστή σύνταξη Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων», ενώ στην ΕΟΜ 2010 εκ προοιμίου είχε διευκρινιστεί ότι: «ο σχεδιασμός της ορνιθολογικής παρακολούθησης και η διενέργεια των καταγραφών πραγματοποιήθηκε για 16 Α/Π (και τα συνοδά τους έργα), δηλαδή εκτός από τα 8 Α/Π του Όμιλου Κοπελούζου-Σαμαρά της εν λόγω μελέτης, και για επιπλέον 8 Α/Π που προτίθεται να αναπτυχθούν στην ευρύτερη περιοχή περιοχή της Νότιας Εύβοιας από την ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Β.Ε.Τ.Ε. Τα εν λόγω 8 Α/Π, λαμβάνονται υπόψη και αναφέρονται στην παρούσα μελέτη σε ότι αφορά στις σωρευτικές και συνεργιστικές επιπτώσεις και στον ορισμό της ευρύτερης περιοχής μελέτης, αλλά δεν παρουσιάζεται ή αναλύεται η επι μέρους (για κάθε Α/Π) αξιολόγηση της σημαντικότητας των επιπτώσεων.» 

Η επόμενη χρήση της salami tactic λοιπόν αφορούσε στην -κατά τα ανωτέρω- μη δέουσα εκτίμηση των αθροιστικών/συνεργιστικών επιπτώσεων στο τεύχος της από τον Μάιο του 2014 μελέτης ΕΟΑ,  δηλ. εκείνου που διαβιβάστηκε με το υπ’ αριθ. οικ. 174822/11-09-2014 έγγραφο της ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ στις υπηρεσίες του άρθρου 19 του ν. 4014/11 ως μέρος του φακέλου της φερόμενης ως "αρχικής" ΜΠΕ (εφόσον η ΜΠΕ και μελέτη ΕΟΕ του έτους 2016 χαρακτηρίστηκε ως "τελική"). Ενώ στην υποσημείωση 14 (σελ. 36) δηλώθηκε ότι λαμβάνονται υπόψη έργα που έχουν ήδη ολοκληρωθεί ή έχουν εγκριθεί από τις αδειοδοτούσες αρχές ή εκείνα που βρίσκονται υπό αδειοδότηση, στη μελέτη ΕΟΑ 2014 σκοπίμως αφαιρέθηκαν (δεν εκτιμήθηκαν από κοινού / συνεργιστικά) τα κατωτέρω 13 αιολικά της RF Energy ΑΕ συνολικής ονομαστικής ισχύος 282 MW, με συνολικά 94 ανεμογεννήτριες τύπου Vestas V90 ονομ. ισχύος 3MW η κάθε μία, στις Δημοτικές Ενότητες Καρύστου, Καφηρέως και Μαρμαρίου του Δήμου Καρύστου της Περιφερειακής Ενότητας Ευβοίας της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας συμπεριλαμβανομένων των έργων οδοποιίας και της ηλεκτρικής διασύνδεσής των ΑΣΠΗΕ με το Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας. (*3 Η διατύπωση της πλήρους πρότασης στην σελ. 52 του κατευθυντηρίου οδηγού Non-energy mineral extraction and Natura 2000 του οποίου γίνεται μνεία και χρήση στην υποσημείωση 14 της μελέτης ΕΟΑ 2014, στην αγγλική γλώσσα, είναι: «Other plans or projects to be considered in this case include those that have already been completed, those that are approved by the planning authorities, or those that are currently undergoing planning approval.». Δεν διέφυγε της προσοχής μας η χρήση της ελληνικής μετάφρασης του εν λόγω οδηγού με την μη ορθή απόδοση «υπό αδειοδότηση» ως προς το υπογραμμισμένο ανωτέρω εδάφιο, αντί του ορθού «εκείνα που επί του παρόντος υπόκεινται σε έγκριση σχεδιασμού».).

Τα δεκατρία (13) αιολικά πάρκα που δεν είχαν συμπεριληφθεί στην ΜΠΕ/ΕΟΕ του έτους 2014 της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ήταν τα εξής:

•   ΑΣΠΗΕ «Κορακόβραχος», στη θέση «Κορακόβραχος» στη Δημοτική Ενότητα Καφηρέως του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 7 Α/Γ συνολικής ισχύος 21MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Ομαλιές», στη θέση «Ομαλιές» στις Δημοτικές Ενότητες Καφηρέως και Καρύστου του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 10 Α/Γ συνολικής ισχύος 30MW.

•   Αιολικό Πάρκο «Μίλζα», στη θέση «Μίλζα» στη Δημοτική Ενότητα Καφηρέως του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 6 Α/Γ συνολικής ισχύος 18MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Ξεσπόρτες», στη θέση «Ξεσπόρτες» στις Δημοτικές Ενότητες Καφηρέως και Μαρμαρίου του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 7 Α/Γ συνολικής ισχύος 21MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Πράρο», στη θέση «Πράρο» στις Δημοτικές Ενότητες Καφηρέως και Μαρμαρίου του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 13 Α/Γ συνολικής ισχύος 39MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Καλαμάκι», στη θέση «Καλαμάκι» στη Δημοτική Ενότητα Καφηρέως του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 6 Α/Γ συνολικής ισχύος 18MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Κορακόβραχος ΙΙ», στη θέση «Κορακόβραχος ΙΙ» στη Δημοτική Ενότητα Καφηρέως του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 2 Α/Γ συνολικής ισχύος 6MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Δεξαμενές ΙΙ», στη θέση «Δεξαμενές ΙΙ» στη Δημοτική Ενότητα Καφηρέως του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 6 Α/Γ συνολικής ισχύος 18MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Μολιζέζα ΙΙ», στη θέση «Μολιζέζα ΙΙ» στη Δημοτική Ενότητα Μαρμαρίου του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 6 Α/Γ συνολικής ισχύος 18MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Ομαλιές ΙΙ», στη θέση «Ομαλιές ΙΙ» στις Δημοτικές Ενότητες Καφηρέως  και Καρύστου του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 5 Α/Γ συνολικής ισχύος 15MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Μολιζέζα Ι», στη θέση «Μολιζέζα Ι» στη Δημοτική Ενότητα Μαρμαρίου του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 10 Α/Γ συνολικής ισχύος 30MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Καλαμάκι ΙΙ», στη θέση «Καλαμάκι ΙΙ» στη Δημοτική Ενότητα Καφηρέως του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 6 Α/Γ συνολικής ισχύος 18MW.

•   ΑΣΠΗΕ «Μεγάλη Πέτρα», στη θέση «Μεγάλη Πέτρα» στη Δημοτική Ενότητα Καφηρέως του Δήμου Καρύστου, αποτελούμενο από 10 Α/Γ συνολικής ισχύος 30MW.

Από τα υπ’ όψιν της ΑΕΠΟ υπ’ αριθ. 152443/5-10-2015 με ΑΔΑ: 6Ξ82465ΦΘΗ-ΕΨ2 και θέμα: «Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων για την κατασκευή και λειτουργία του έργου: Ανάπτυξη 11 αιολικών πάρκων στον Δήμο Καρύστου της Νότιας Εύβοιας στις θέσεις Κορακόβραχος (21MW), Kορακόβραχος II (6ΜW), Καλαμάκι (12MW), Καλαμάκι ΙΙ (18MW), Πράρο (39MW), Μίλζα (18MW), Ομαλιές (30MW), Ομαλιές ΙΙ (15MW), Μολιζέζα Ι (24MW), Δεξαμενές ΙΙ (18MW) και Μεγάλη Πέτρα (24MW) και συνοδά έργα οδοποιίας και διασύνδεσης (χερσαίας και υποβρύχιας)», αποδεικνύεται ότι οι κύριοι των ανωτέρω έργων είχαν υποβάλει τον φάκελο ΜΠΕ για την περιβαλλοντική αδειοδότηση τους στις 30-12-2011 και τα τεύχη νέας έκδοσης ΜΠΕ με το υπ’ αριθ. ΕΥΠΕ 201265/10-08-2012. Επομένως τεκμαίρεται ότι η "Δέουσα Εκτίμηση-Αppropriate Αssessment" της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στην μελέτη ΕΟΑ από Μάιο του 2014 ήταν ακατάλληλη (εκτός των άλλων) και για τον λόγο ότι δεν εκτιμήθηκαν από κοινού/συνεργιστικά τα ανωτέρω αιολικά της RF Energy ΑΕ για τις επιπτώσεις τους στις περιοχές του δικτύου Natura GR 2420001 και GR 2420012, βλ. τον πίνακα 8 πάνω, σελ. 114, 115 της μελέτης 2014 για τους 8 ΑΣΠΗΕ της ENEL.

Οι οκτώ ΑΣΠΗΕ με αρίθμηση D1-D8 και ονομαστική ισχύ 181.7MW (79 Α/Γ) της ENEL θα έπρεπε να αθροιστούν με αυτούς του πίνακα 8 πάνω από την ΕΟΑ 2014 και επιπλέον με τους ΑΣΠΗΕ (Ανεξάρτητοι Σταθμοί Παραγωγής (διαλείπουσας) Ηλεκτρικής Ενέργειας) πάνω της RF ENERGY A.E. Δηλαδή με επιπλέον 94 ανεμογεννήτριες τύπου Vestas V90 ονομαστικής ισχύος 3MW σε επιμέρους σύνολο 282 MW. Κάτω είναι τα αιολικά των DAMCO-ENEL / TERNA / RF ENERGY (σε επικάλυψη διαφανειών) ως προς  το έτος 2014. Δεν συμπεριλαμβάνονται στην εικόνα οι (τότε) αδειοδοτημένοι ΑΣΠΗΕ άλλων εταιρειών, οι εν λειτουργία, αυτοί με άδεια εγκατάστασης και αυτοί με άδεια παραγωγής η με υποβληθέντα φάκελο (αίτηση) περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Είχε καταργηθεί ο ΑΣΠΗΕ Τ9 και είχαν αφαιρεθεί από τον ΑΣΠΗΕ Τ1 (της ΤΕΡΝΑ) 2 α/γ με την ΑΕΠΟ υπ’ αριθ. οικ. 201433/27-8-2012 ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ. Καταγράφονται οι αδειοδοτημένες (D5 Πλατανιστός) με τις τροποποιήσεις σε σχέση με την αρχική ΑΕΠΟ της DAMCO κλπ. (ΑΕΠΟ υπ’ αριθ. 203611/21-09-2011 /ΑΔΑ: 4Α8Η0-8ΑΙ) και η προτεινόμενη τότε κατάργηση 2 α/γ στον ΑΣΠΗΕ D6 της DAMCO-ENEL.

H ΜΠΕ/ΕΟΑ 2014 στη συνέχεια αποσύρθηκε και αντικαταστάθηκε με την μελέτη φάντασμα του έτους 2016. Με τη μέθοδο που έχει περιγραφεί στην δημοσίευση: ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ 47/2018 ΤΟΥ Ε΄ Τμ. ΣτΕ ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΤΗΣ ENEL ΣΤΗΝ ΚΑΡΥΣΤΟ ΛΟΙΠΟΝ (Γ).

Επομένως; Τι ακριβώς εννοείτε κ.κ. Δικαστές με το: «εξάλλου, οι εν λόγω μελέτες είχαν υποβληθεί στη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης, κατά την οποία μπορούσαν και έπρεπε να έχουν υποβληθεί στη Διοίκηση αντιρρήσεις ... ώστε τόσο η Διοίκηση όσο και οι μελετητές να έχουν τη δυνατότητα να τις λάβουν υπόψη και, ενδεχομένως, να προβούν στις αναγκαίες ενέργειες για να διορθωθούν ενδεχόμενες πλημμέλειες στην ακολουθηθείσα διαδικασία πριν από τη σύνταξη του τελικού κειμένου των μελετών και την έκδοση της τελικής αποφάσεως περί εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή και λειτουργία του επιμάχου έργου ... »; Ότι δηλαδή ο ΣΠΠΕΝΚ και άλλες οργανώσεις ή σύλλογοι/ενδιαφερόμενοι πολίτες θα έπρεπε να είχαν συμμετάσχει στην διαβούλευση επί της ΜΠΕ/ΕΟΑ του έτους 2014 (που δημοσιοποιήθηκε), για να εντοπίσουν τις πλημμέλειες της ΜΠΕ/ΕΟΑ 2016 που δεν δημοσιοποιήθηκε και με περιεχόμενο, ουσιωδώς διαφορετικό από την αποσυρθείσα;

Στο"...ΣτΕ 47/2018 μέρος Ε" αναφερθήκαμε στην νομολογία ΔΕΕ όσον αφορά στην εκτίμηση που πραγματοποιείται κατά το άρθρο 6, παράγραφος 3, της οδηγίας για τους οικοτόπους: Δεν πρέπει να παρουσιάζει κενά και πρέπει να περιέχει πλήρη, ακριβή και οριστικά συμπεράσματα και διαπιστώσεις, ώστε να αίρεται κάθε εύλογη αμφιβολία, από επιστημονική άποψη, ως προς τις επιπτώσεις των σχεδιαζόμενων εργασιών στον οικείο προστατευόμενο τόπο. Η διαβούλευση και οι γνωμοδοτήσεις γίνονται επί του τελικού τεύχους της ΜΠΕ/ΕΟΑ και όχι σε προσχέδια με ελλιπείς περιβαλλοντικές πληροφορίες που δεν θα έπρεπε καν να διακινούνται. Διότι σε αυτή την περίπτωση θα επιτρέπεται στους κάθε φορά κρατικοδίαιτους  επενδυτές από την τσέπη μας (μάλλον με το αζημίωτο γι' αυτούς που τους σιτίζουν) να παρουσιάζουν αρχικά μια καθόλα αναξιόπιστη μελέτη, με ψευδείς/ανακριβείς περιβαλλοντικές πληροφορίες, για να παγιδεύσουν τους εμπλεκόμενους δημόσιους φορείς και τους πολίτες, υφαρπάζοντας θετικές γνωμοδοτήσεις και "δημιουργικές προτάσεις βελτίωσης των κενών"/παρατηρήσεις, από τους προθύμους πλην όμως αφελείς και στη συνέχεια με την άνεση που τους παρέχει μια διεφθαρμένη αδειοδοτική αρχή (σε κάποια χώρα της Ασίας, της Αφρικής ή των Βαλκανίων ... όχι εδώ), να προβαίνουν στην ενέργεια της αντικαταστάσεως των δημοσιοποιημένων ψευτομελετών, με κάποιες που θα φέρουν τον τίτλο της τελικής, με την οποία και θα αποκτούν την πολυπόθητη άδεια! Δεν πιστεύω να εννοείτε αυτό κοι Δικαστές, γιατί εδώ υποτίθεται ότι είμαστε μια Ευρωπαϊκή χώρα και οι Έλληνες Δικαστές θα πρέπει να γνωρίζουν ότι: Παρόλο που το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) εφαρμόζεται υποχρεωτικά από όλα τα δικαστήρια των κρατών μελών (εθνικά, περιφερειακά ή τοπικά), το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αυτό διασφαλίζει την τήρηση και την ομοιομορφία της ερμηνείας και της εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ σε όλα τα κράτη μέλη. Έτσι, η νομολογία της ΕΕ αναπτύσσεται κυρίως από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Εξάλλου ως προς την ΕΟΑ 2016 δηλώθηκε (εκ μέρους της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ) ότι συντάχθηκε σε συνέχεια της Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης που είχε εκπονηθεί το 2010 για την εξέταση εκ νέου της συνολικής προτεινόμενης λύση του έργου (όχι μόνο σχετικά με τις τροποποιήσεις του σχεδιασμού) και σε σχέση με την παλαιότερη Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη (2010) ενσωμάτωνε τα δεδομένα νεότερων εκτενών καταγραφών από την υλοποίηση 3 ειδικών μελετών: α) την εκπόνηση εκτενούς έρευνας γραμμικών διατομών (line transects) στις τελικές θέσεις εγκατάστασης των Α/Γ για την αποτύπωση της σύνθεσης και αφθονίας των στρουθιόμορφων ειδών, β) τη αποτύπωση του καθεστώτος παρουσίας του Σπιζαετού σε όλο το εύρος της ΖΕΠ και γ) την αποτύπωση του καθεστώτος παρουσίας του Μπούφου σε όλο το εύρος της ΖΕΠ. Κατά την ΟΙΚΟΜ, ειδικά οι 2 οριζόντιες μελέτης για τα 2 σημαντικά είδη χαρακτηρισμού της ΖΕΠ τον Μπούφο και τον Σπιζαετό, σε όλο το εύρος της ΖΕΠ, παρείχαν δεδομένα για την επαρκέστερη δέουσα εκτίμηση των σωρευτικών/συνεργιστικών επιπτώσεων σε επίπεδο ΖΕΠ (σε σχέση και με τους στόχους διατήρησης της) από το σύνολο των έργων εντός (και πέριξ αυτής) και θα συνεισέφεραν στην εξειδίκευση του τρόπου εφαρμογής των περιβαλλοντικών όρων (πχ. συστήματα αποτροπής προσκρούσεων, ευαίσθητες περίοδοι για την κατασκευή κλπ.), ενώ θα αποτελούσαν και μελέτες βάσης (με τη λήψη των πιο πρόσφατων δεδομένων) «για σύγκριση κατά τη μελλοντική παρακολούθηση κατά τη φάση λειτουργίας.».

Και το κυριότερο: Στην ΜΠΕ/ΕΟΑ 2016 "αναδιαμορφώθηκαν" οι πληροφορίες (σε σχέση με την ΕΟΑ 2014) για την κατάσταση διατήρησης του Σπιζαετού στην ΖΕΠ GR 2420012, ώστε να  αιτιολογηθούν  οι χωροθέτησεις αιολικών στις περιοχές φωλεοποίησης   και δραστηριοποίησης του είδους. Βεβαίως για το γεγονός αυτό αρμόδιες είναι άλλες αρχές...

Συνεπώς αξιότιμοι κ.κ. Δικαστές επιτρέψτε μου να θεωρήσω τα εκ μέρους σας αναφερόμενα περί αναγκαστικής συμμετοχής των ενδιαφερομένων πολιτών/οργανώσεων σε "διαβούλευση" επί προ-μελετών (η μελετών που απευθύνονται σε ηλιθίους, αν κατάλαβα καλά), για να υποβοηθηθούν οι κύριοι των έργων να διορθώσουν τις "πλημμέλειες τους" και να επιταχυνθεί η διαδικασία διάσωσης του μεταβαλλόμενου με ραγδαίους ρυθμούς και σε επικίνδυνο βαθμό κλίματος, ως μια πρό(σ)κληση λοβοτομής. Μήπως για να παραμεριστούν οριστικώς οι "διανοητικές διαταραχές και ψυχικές παθήσεις" που συνδέονται με τις αναπτυσσόμενες παντού πλέον, επίσης ραγδαίως, κοινωνικές αντιστάσεις-εναντιώσεις κατά του τεχνο-οικοφασιστικού προγράμματος "τουρμπινοποίησης της άγριας φύσης." Πρόγράμματος που για την ορεινή Χώρα μας επιπλέον συνεπάγεται αποκεφαλισμό των κορυφογραμμών; 

Δεν θα πάρουμε, ευχαριστούμε πολύ.

Όμως υπάρχει και η δήλωση του Δικαστηρίου περί του ανελέγκτου των μελετών,  ότι δηλαδή κατά το Δικαστήριο Σας, αυτές δεν υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο, ως προς  τη διαδικασία που τηρήθηκε (για την σύνταξη εν προκειμένω των ΕΟΑ - ΕΖΔ και ΕΟΑ - ΖΕΠ) και την  η ορθότητα ή μη των τεχνικών και επιστημονικών εκτιμήσεων που περιέχονται στις μελέτες αυτές. Σύμφωνα με την νομολογία ΣτΕ:  «Ο δικαστής εξετάζει, μεταξύ άλλων, αν η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που αποτελεί το βασικό μέσο εφαρμογής της αρχής της προλήψεως και προφυλάξεως, ανταποκρίνεται προς τις απαιτήσεις του νόμου και αν το περιεχόμενό της είναι επαρκές, ώστε να παρέχεται στα αρμόδια διοικητικά όργανα η δυνατότητα να διακριβώνουν και να αξιολογούν τους κινδύνους και τις συνέπειες του έργου ή της δραστηριότητος και να εκτιμούν αν η πραγματοποίησή του είναι σύμφωνη με τις διατάξεις της οικείας νομοθεσίας και τις συνταγματικές επιταγές, καθώς και αν το προσδοκώμενο από αυτό όφελος τελεί σε σχέση αναλογίας με την τυχόν επαπειλούμενη βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος. Η ευθεία, όμως, αξιολόγηση εκ μέρους του δικαστή των συνεπειών ορισμένου έργου ή δραστηριότητος και η κρίση αν η πραγματοποίησή του αντίκειται στην αρχή της βιώσιμης αναπτύξεως εξέρχονται των ορίων του ακυρωτικού ελέγχου, διότι προϋποθέτουν διαπίστωση πραγματικών καταστάσεων, διερεύνηση τεχνικών θεμάτων, ουσιαστικές εκτιμήσεις και στάθμιση στηριζομένη στις εκτιμήσεις αυτές. Κατ’ ακολουθίαν, παράβαση της αρχής της βιώσιμης αναπτύξεως μπορεί να ελεγχθεί ευθέως από τον ακυρωτικό δικαστή μόνον αν από τα στοιχεία της δικογραφίας και με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας προκύπτει ότι η προκαλούμενη από το έργο ή τη δραστηριότητα βλάβη για το περιβάλλον είναι μη επανορθώσιμη ή είναι προφανώς δυσανάλογη με το προσδοκώμενο όφελος και έχει τέτοια έκταση και συνέπειες ώστε προδήλως να αντιστρατεύεται την ανωτέρω συνταγματική αρχή (πρβλ. Ολομ. ΣτΕ 462-3/2010, Ολομ. 613/2002, Ολομ. 3478/2000, 1990/2007 7μ., 4491/2009 7μ., 293/2009, 1492/2013, Ολ. 3219/2010).».

Κατ' αρχήν η ανωτέρω νομολογία, όσον αφορά στην στάθμιση εάν η προκαλούμενη από το έργο ή τη δραστηριότητα βλάβη για το περιβάλλον είναι δυσανάλογη με το προσδοκώμενο αναπτυξιακό όφελος, περιβαλλοντικό ή μη,  δεν μπορεί να αφορά σε περιοχές Νatura στα πλαίσια του άρθρου 6.3 της Οδηγίας Φύση 2.000. Περαιτέρω, επιτρέψτε μου, το Δικαστήριο είναι υποχρεωμένο να διεξαγάγει εμπεριστατωμένη εξέταση εάν όντως έλαβε χώρα η κατάλληλη αξιολόγηση, βλ. πάλι απόφαση ΔΕΕ στην υπόθεση C-258/11, σκ. 44: «Όσον αφορά την εκτίμηση που πραγματοποιείται κατά το άρθρο 6, παράγραφος 3, της οδηγίας για τους οικοτόπους, διευκρινίζεται ότι δεν πρέπει να παρουσιάζει κενά και πρέπει να περιέχει πλήρη, ακριβή και οριστικά συμπεράσματα και διαπιστώσεις, ώστε να αίρεται κάθε εύλογη αμφιβολία, από επιστημονική άποψη, ως προς τις επιπτώσεις των σχεδιαζόμενων εργασιών στον οικείο προστατευόμενο τόπο (βλ. επ’ αυτού την προαναφερθείσα απόφαση της 24ης Νοεμβρίου 2011, Επιτροπή κατά Ισπανίας, σκέψη 100 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία). Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να εξακριβώσει αν η εκτίμηση των επιπτώσεων επί του τόπου ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις αυτές.». Ως προς την ανταπόκριση προς αυτές τις απαιτήσεις η Επιτροπή είχε παραγγείλει μια μελέτη αξιολόγησης για να εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνει η κατάλληλη αξιολόγηση στα κράτη μέλη. Στη μελέτη αυτή, οι Sundseth και Roth κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ορισμένες χώρες εργάζονται πιο ενεργά και επιτυγχάνουν την εξασφάλιση της πλήρους και αποτελεσματικής εφαρμογής του άρθρου 6 (3) HD, σε αντίθεση με τις χώρες όπου υπάρχουν γνωστές συστημικές ελλείψεις στην εφαρμογή. Η Ελλάδα δεν ήταν μεταξύ των χωρών που δέχτηκαν να συμμετάσχουν την ανωτέρω έρευνα, προφανώς επειδή υπάγεται στη δεύτερη κατηγορία, αυτή με τις συστημικές ελλείψεις. Οι εξειδικευμένες πρωτογενείς απαντήσεις των κρατών-μελών της Ε.Ε. που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν αυτές κάτω.

STUDY ON EVALUATING AND IMPROVING THE ARTICLE 6.3 PERMIT PROCEDURE FOR NATURA 2000 SITES

Στα τρέχοντα προβλήματα που εντοπίστηκαν περιλαμβάνονταν τα εξής: • Κακή ποιότητα των μελετών κατάλληλης αξιολόγησης - ανεπαρκείς έρευνες πεδίου για την κατάλληλη αξιολόγηση • Έλλειψη δεξιοτήτων / γνώσεων / ικανότητας για την διεξαγωγή της  διαδικασίας του άρθρου 6.3 • Ανεπαρκής βάση γνώσεων για την αξιολόγηση των επιπτώσεων • Έλλειψη κατανόησης βασικών εννοιών και νομικών όρων • Σοβαρές ελλείψεις ως προς την αξιολόγηση των σωρευτικών επιπτώσεων • Σύγχυση με τη διαδικασία EIA / SEA • Έλλειψη πρώιμου διαλόγου • Έλλειψη αποτελεσματικότητας των μελετών δέουσας εκτίμησης για τα σχέδια • Προβλήματα κατά τη δημόσια διαβούλευση.
Επομένως είναι υπαρκτά τα προβλήματα και δεν τα εφευρίσκουν οι προσφεύγοντες στο Δικαστήριο οργανώσεις, σύλλογοι και πολίτες. 

Με ποιό τρόπο το Δικαστήριο Σας θα διεξαγάγει εμπεριστατωμένη εξέταση εάν όντως έλαβε χώρα η κατάλληλη αξιολόγηση; Στην υπόθεση C‑186/06 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά Βασιλείου τηςΙσπανίας «Οδηγία 79/409/ΕΟΚ – Διατήρηση των αγρίων πτηνών – Περιοχή αρδευόμενη από το Κανάλι Segarra-Garrigues (Lleida)» η Γενική Εισαγγελεύς  προσέγγισε ως εξής αυτό το ζήτημα: «... 31. Στην προκειμένη περίπτωση, τόσο ο νόμος 42/1994, όσο και η έκθεση περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων μπορούν, κατ’ αρχήν, να συντελέσουν στην πρόκληση βλάβης των οικείων περιοχών, διότι συμβάλλουν στην υλοποίηση του επίδικου σχεδίου. 32. Εν τούτοις, το μόνο που είναι γνωστό για τον νόμο 42/1994, είναι ότι τεκμηριώνει πως η άρδευση εξυπηρετεί το γενικό συμφέρον. Από τη δικογραφία δεν προκύπτει, αντίθετα, κατά πόσον διαπιστώνει συγχρόνως και την υπεροχή του συμφέροντος αυτού έναντι των απαιτήσεων της προστασίας των πτηνών. Κατά συνέπεια, μόνη η ύπαρξη του νόμου αυτού δεν αρκεί για τη συναγωγή του συμπεράσματος ότι τα προστατευτικά μέτρα για τις οικείες περιοχές δεν πληρούν τις απαιτήσεις του άρθρου 4, παράγραφος 4, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας για τα πτηνά. 33. Η έκθεση περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων στηρίζεται, αντιθέτως, στη λήψη υπόψη των κρίσιμων περιβαλλοντολογικών απαιτήσεων και ιδίως των απαιτήσεων που αφορούν τα προστατευτέα είδη πτηνών. Σύμφωνα με την έκθεση αυτή, η προστασία των πτηνών δεν αντίκειται στην υλοποίηση του σχεδίου, όπως αυτό περιγράφεται σύμφωνα με την έκθεση. 34. Κατά συνέπεια, πρέπει να εξεταστεί κατά πόσον η έκθεση αυτή τήρησε τις επιταγές του άρθρου 4, παράγραφος 4, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας για τα πτηνά. Παράβαση υφίσταται εάν η έκθεση οδηγεί, χωρίς επαρκείς δικαιολογητικούς λόγους, στην πρόκληση φθοράς σε «εν τοις πράγμασι» ζώνες προστασίας πτηνών.».

Το άρθρο 6 (3) HD δεν καθορίζει μεθόδους συλλογής ή ανάλυσης δεδομένων για τη διεξαγωγή της κατάλληλης αξιολόγησης. Ωστόσο, η βεβαιότητα που ζητεί το ΔΕΚ όσον αφορά τον αποκλεισμό σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων απαιτεί υψηλό μεθοδολογικό επίπεδο διερεύνησης.
Ως προς τα όρια του δικαστικού ελέγχου κατά το ΣτΕ, η εξέταση αν η ειδική μελέτη οικολογικής αξιολόγησης (δέουσας εκτίμησης), που αποτελεί το βασικό μέσο εφαρμογής της αρχής της προλήψεως και προφυλάξεως στις περιοχές Natura, ανταποκρίνεται προς τις απαιτήσεις του νόμου και αν το περιεχόμενό της είναι επαρκές, ώστε να παρέχεται στα αρμόδια διοικητικά όργανα η δυνατότητα να διακριβώνουν και να αξιολογούν τους κινδύνους και τις συνέπειες του έργου ή της δραστηριότητος και να εκτιμούν αν η πραγματοποίησή του είναι σύμφωνη με τις διατάξεις του άρθρου 6.3 της Οδηγίας Φύση 2.000, μπορεί ή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί; Το ΣτΕ σε κάθε ευκαιρία επαναλαμβάνει ότι η ευθεία αξιολόγηση εκ μέρους του δικαστή των συνεπειών ορισμένου έργου ή δραστηριότητος και η κρίση αν η πραγματοποίησή του αντίκειται εν προκειμένω στις απαιτήσεις του δικαστικού ελέγχου επί του 6.3, εξέρχονται των ορίων του ακυρωτικού ελέγχου, διότι προϋποθέτουν διαπίστωση πραγματικών καταστάσεων, διερεύνηση τεχνικών θεμάτων, ουσιαστικές εκτιμήσεις και στάθμιση στηριζομένη στις εκτιμήσεις αυτές.

Η ερώτηση είναι εάν η εξουσία ελέγχου του δικαστηρίου εκτείνεται στο κατά πόσον έχει επιλεγεί η κατάλληλη  μέθοδος αξιολόγησης κινδύνων σε σχέση με τους στόχους διατήρησης, αν η πρόβλεψη κινδύνου βασίζεται σε ρεαλιστικές ή μη υποθέσεις και αν το αποτέλεσμα της πρόβλεψης έχει αιτιολογηθεί λογικά. Δείτε παρακαλώ σχετική νομολογία του ανωτάτου Ομοσπονδιακού Διοικητικού Δικαστηρίου της Γερμανίας Bundesverwaltungsgericht (BVerwG):

Υπόθεση: Ανεμογεννήτριες κοντά σε φωλιά Τσίφτη      (Milvus migrans)
BVerwG, 21.11.2013 - 7 C 40.11
 
16 Die Überprüfung behördlicher Einschätzungsprärogativen ist wirksamer gerichtlicher Rechtsschutz, nämlich bezogen auf die Einhaltung der rechtlichen Grenzen des behördlichen Einschätzungsspielraums, und genügt damit den verfassungsrechtlichen Erfordernissen (Urteil vom 9. Juli 2008 a. a. O. Rn. 67). Die Einräumung einer naturschutzfachlichen Einschätzungsprärogative führt zwar zu einer Rücknahme gerichtlicher Kontrolldichte. Das Gericht bleibt aber verpflichtet zu prüfen, ob im Gesamtergebnis die artenschutzrechtlichen Untersuchungen sowohl in ihrem methodischen Vorgehen als auch in ihrer Ermittlungstiefe ausreichten, um die Behörde in die Lage zu versetzen, die Voraussetzungen der artenschutzrechtlichen Verbotstatbestände sachgerecht zu überprüfen. (Ωστόσο, το δικαστήριο παραμένει υποχρεωμένο να εξετάσει κατά πόσο, στο συνολικό αποτέλεσμα, οι έρευνες, τόσο στη μεθοδολογική τους διαδικασία όσο και στο βάθος  τους, αρκούσαν για να επιτρέψουν στην αρχή να ελέγξει δεόντως τις απαιτήσεις απαγορεύσεων βάσει του νόμου περί προστασίας των ειδών.).


Υπόθεση: Επέκταση σιδηροδρομικής γραμμής, οχλήσεις
BVerwG, 21.11.2013 - 7 A 28.12 (7 A 22.12)
 
20 Auch im Umfang ihres Einschätzungsvorrangs ist die Behörde überdies nicht von gerichtlicher Kontrolle freigestellt. Der Vorrang führt zwar zu einer Beschränkung gerichtlicher Kontrolldichte. Das Gericht bleibt aber verpflichtet zu überprüfen, ob im Gesamtergebnis die artenschutzrechtlichen Untersuchungen sowohl in ihrem methodischen Vorgehen als auch in ihrer Ermittlungstiefe ausreichten, um die Behörde in die Lage zu versetzen, die Voraussetzungen der artenschutzrechtlichen Verbotstatbestände sachgerecht zu prüfen (Urteil vom 27. Juni 2003 a. a. O. Rn. 16).

(Συνεχίζεται)

 

---