ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΝΕΛΕΓΚΤΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ (ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ) ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΓΙΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA. ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ (ΣτΕ 47/2018 ΜΕΡΟΣ Ζ΄α)

 ΑΠΟΦΑΣΗ 47/2018 ΣτΕ (Ζ'α)

 ΑΝΕΛΕΓΚΤΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΕ ΖΕΠ

= ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ ΠΟΥΛΙΩΝ 

ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΒΙΟΤΟΠΩΝ

Γεράκι(δολο)φονημένο από ανεμογεννήτρια στο Ισραήλ

Hedy Ben Eliahou, Nature and Parks Authority

Εισαγωγή

Στην προηγούμενη ανάρτηση της σειράς των δημοσιεύσεων ως προς  το σκεπτικό ΣτΕ που κατέτεινε στην επίμαχη απόφαση υπ’ αριθ. 47/2018, αναφορικά με την άποψη πως δεν χωρούσε υποβολή στοιχείων προσκομιζόμενων το πρώτον στο Δικαστήριο προς ανατροπή των περιεχομένων στις μελέτες εκτιμήσεων, αντιτείναμε,  ότι η  διαβούλευση και οι γνωμοδοτήσεις γίνονται επί του τελικού τεύχους της ΜΠΕ/ΕΟΑ και όχι σε προσχέδια με ελλιπείς περιβαλλοντικές πληροφορίες που δεν θα έπρεπε καν να διακινούνται. Διότι σε αυτή την περίπτωση θα επιτρέπεται στους κάθε φορά κρατικοδίαιτους  επενδυτές από την τσέπη μας να παρουσιάζουν, αρχικά, μια καθόλα αναξιόπιστη μελέτη, με ψευδείς/ανακριβείς περιβαλλοντικές πληροφορίες, για να παγιδεύσουν τους εμπλεκόμενους δημόσιους φορείς και τους πολίτες, υφαρπάζοντας θετικές γνωμοδοτήσεις και "δημιουργικές προτάσεις βελτίωσης των κενών"/παρατηρήσεις, από τους "πρόθυμους", πλην όμως αφελείς και στη συνέχεια με την άνεση που τους παρέχει μια διεφθαρμένη αδειοδοτική αρχή (σε κάποια χώρα της Ασίας, της Αφρικής ή των Βαλκανίων ... είπαμε όχι εδώ), να προβαίνουν στην ενέργεια της αντικαταστάσεως των δημοσιοποιημένων ψευτομελετών, με κάποιες που θα φέρουν τον τίτλο της τελικής, με την οποία και θα αποκτούν την πολυπόθητη άδεια.

Δεν πρόκειται  όμως μόνον για αυτό. Μπορεί να υπάρχουν και άλλοι λόγοι που για την αποτελεσματικότητα των νομικών όπλων, ενδεχομένως να κριθεί σκόπιμο από τους πολίτες και τις οργανώσεις-συλλόγους, να μην καταδείξουν στη διαδικασία της διαβούλευσης, πριν από την αδειοδότηση, τις  πλημμέλειες της κάθε φορά ΜΠΕ/ΕΟΑ εάν πρόκειται για έργα ή σχέδια που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά έναν οικείο τόπο που έχει ενταχθεί στο πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος δίκτυο Natura 2000. Ή ακόμα μπορεί να μην έχουν εντοπιστεί κατά τη χρονική περίοδο της διαβούλευσης με το κοινό και στο σύνολο τους, οι πλημμέλειες στις μελέτες  δέουσας εκτίμησης.

Στην ίδια δημοσίευση υποστηρίξαμε επιπλέον την άποψη ότι το Δικαστήριο ήταν υποχρεωμένο να εξετάσει κατά πόσον, στο συνολικό τους αποτέλεσμα, οι έρευνες και οι αξιολογήσεις της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στην ΖΕΠ Όχης, τόσο στη μεθοδολογική τους διαδικασία όσο και στο βάθος τους, ήταν επαρκείς ώστε να επιτρέψουν στην αρχή αδειοδότησης να ελέγξει δεόντως τις απαιτήσεις απαγορεύσεων στη βάση των διατάξεων της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (6.3), εφόσον όλες οι ενδεχόμενες επιπτώσεις ενός έργου ή ενός σχεδίου, για το οποίο δεν μπορούν να αποκλειστούν σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις στην ακεραιότητα ενός τόπου Natura 2000 χωρίς να παραμείνουν προηγουμένως λογικές επιστημονικές αμφιβολίες, πρέπει να καθορίζονται στο πλαίσιο της κατάλληλης αξιολόγησης. 

Σε σειρά αποφάσεων ΣτΕ έχει θεωρηθεί ότι το κύριο στοιχείο που λαμβάνει υπ’ όψιν του το Δικαστήριο, όσον αφορά στο αναγκαίο στοιχείο της εγκυρότητας των Μ.Π.Ε. (εν προκειμένω και των μελετών ΕΟΑ),  είναι εάν αυτές έχουν εκπονηθεί από ειδικούς επιστήμονες όπως περιβαλλοντολόγους, βιολόγους, ορνιθολόγους, κλπ (ενδεικτικά βλ. 258/2004, 2636/2009, 1421/2013 επταμ.). Θεωρούμε αυτή την προσέγγιση ως μη ορθή διότι την εγκυρότητα της μεθοδικών συνδυασμών ανάλυσης και αξιολόγησης κινδύνων ιδίως ως προς το 6.3 δεν την εξασφαλίζουν a priori οι ακαδημαϊκοί τίτλοι. Βλ. παρακαλώ: «MakingNatura 2000 Impact Assessments Truly Appropriate: NGO proposal for an ActionPlan». 

«Στο άρθρο 6, παράγραφοι 3 και 4 της οδηγίας για τους οικοτόπους, οι κανόνες σχετικά με την κατάλληλη αξιολόγηση έχουν αποκτήσει σημαντική προσοχή στη νομολογία του ΔΕΕ, η οποία έχει επανειλημμένα αποσαφηνίσει συγκεκριμένες πτυχές της διαδικασίας αξιολόγησης. Το Δικαστήριο έχει θέσει υψηλά πρότυπα όσον αφορά τόσο στην ποιότητα των αξιολογήσεων όσο και την εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης στη λήψη αποφάσεων. Σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ, οι ΑΑ (οι μελέτες δέουσας εκτίμησης) πρέπει να βασίζονται στις "καλύτερες επιστημονικές γνώσεις στον τομέα". Είναι προφανές ότι, για να διασφαλιστεί ότι η αξιολόγηση βασίζεται πραγματικά σε τέτοιες επιστημονικές γνώσεις, οι εμπειρογνώμονες που τις εκτελούν πρέπει να διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να εξασφαλιστεί ότι οι εμπειρογνώμονες που μπορούν να εφαρμόσουν τις καλύτερες επιστημονικές γνώσεις στον τομέα αυτό θα χρησιμοποιηθούν για τη σύνταξη των ΑΑ. Ένας από τους σαφέστερους και πιο διαφανείς τρόπους θα ήταν να θεσπιστεί μια απαίτηση αδειοδότησης για τους εμπειρογνώμονες που είναι ειδικά για τη διαδικασία ΑΑ ... Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα αυτών των συστημάτων χορήγησης αδειών, η έκδοση αδειών πρέπει να εξαρτάται από την επαρκή εμπειρογνωμοσύνη. Οι άδειες θα πρέπει κατά προτίμηση να είναι περιορισμένες χρονικά και η ανανέωσή τους να εξαρτάται από την ποιότητα της εργασίας των εμπειρογνωμόνων. Η επιτυχής ολοκλήρωση των μαθημάτων κατάρτισης θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί ως προϋπόθεση για την ανανέωση της άδειας. Σε περίπτωση σοβαρών αμφιβολιών σχετικά με την ποιότητα των εργασιών των εμπειρογνωμόνων, οι άδειες αυτές πρέπει να ανακληθούν ... Εκτός από την εξασφάλιση ότι οι εμπειρογνώμονες είναι σε θέση να προσφέρουν εργασία καλής ποιότητας, είναι επίσης απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι τα αποτελέσματα αξιολόγησής τους δεν επηρεάζονται ανάρμοστα από τους προγραμματιστές... Ένας τρόπος επίτευξης αυτού του αποτελέσματος θα ήταν η μείωση των άμεσων συμβατικών και οικονομικών δεσμών μεταξύ του κυρίου του έργου και του εμπειρογνώμονα. Ο ευκολότερος τρόπος για να γίνει αυτό θα ήταν η καθιέρωση της αρμόδιας αρχής ως "ενδιάμεσου" για την οικονομική πλευρά της σχέσης μεταξύ του επιχειρηματία και του εμπειρογνώμονα, δηλαδή να υπόκειται στην αρμοδιότητα της αρμόδιας αρχής ο διορισμός του εμπειρογνώμονα (π.χ. Διορισμός εμπειρογνωμόνων σε δικαστικές διαδικασίες) και να αποφασίσει εάν και πότε η εκτίμηση των εμπειρογνωμόνων πληροί τις προβλεπόμενες απαιτήσεις και εάν μπορεί να γίνει η πληρωμή για την εργασία.».  

  

Ως γνωστόν η καλή εξυπηρέτηση αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την επιβίωση κάθε "σοβαρού" γραφείου περιβαλλοντικών μελετών. Ειπείν δε και ετέρως, το αντικείμενο συνίσταται στην επιλογή μεθοδολογίας και συλλογιστικής όπου το συμπέρασμα να φαίνεται ως αποδεδειγμένο, ενώ στην πραγματικότητα αυτό (ή το ισοδύναμό του) έχει τεθεί ως προϋπόθεση (εξ ανάγκης). Κατ΄ αρχήν εάν τα δεδομένα πάσχουν ή/και είναι μεροληπτικά,  θα πάσχουν και οι αξιολογήσεις. Κακής ποιότητας ΜΠΕ και μεροληψία στις Ειδικές Οικολογικές Αξιολογήσεις, ενδέχεται να συνεπάγονται σοβαρές ζημιές στην βιοποικιλότητα. Οι αξιολογήσεις της (κατά το 6.3) δέουσας εκτίμησης, αν δεν διενεργούνται βάσει αξιόπιστων επιστημονικών μεθόδων, στηριγμένων σε επαρκείς και αμερόληπτες εργασίες πεδίου, οδηγούν σε σοβαρές περιβαλλοντικές βλάβες. Όμως αυτά δεν συμβαίνουν στις νοτιοανατολικές επαρχίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μακρά παράδοση στις αξιόπιστες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Είμαστε στην Ελλάδα βλέπετε.

Η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΥ ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΙΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ  NATURA

Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΚΑΛΗΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ

1. Ορνιθολογικές καταγραφές για την ορνιθοπανίδα και ΕΟΑ στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του ΑΣΠΗΕ Προφήτης Ηλίας (συν. ισχύος 12.8MW) που εντοπίζεται εντός της ΣΠΠΕ GR005 (Νότιο δασικό σύμπλεγμα Ν. Έβρου) στη Θράκη. ENECO Μ.Ε.Π.Ε.
2. Ορνιθολογικές καταγραφές για την ορνιθοπανίδα και Ειδική Οικολογική Αξιολογήση στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του ΑΣΠΗΕ Ορφεύς/ Επτάδενδρος (συν. ισχύος 39.6MW) που εντοπίζεται εντός της ΣΠΠΕ GR005 (Νότιο δασικό σύμπλεγμα Ν. Έβρου) στη Θράκη. ΕΛ. ΤΕΧ. ΑΝΕΜΟΣ Α.Ε.
3. Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση για τον ΑΣΠΗΕ Σαρακατσαναΐκα ΙΙ (συν. ισχύος 10 MW) στην Θράκη. Χ. ΡΟΚΑΣ ΑΒΕΕ.
4. Ειδικές Οικολογικές Αξιολογήσεις και ορνιθολογικές καταγραφές για την επιστημονική παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή εγκατάστασης των ΑΣΠΗΕ Φαντάρος, Γραμματικάκι, Κορφοβούνι, Κυρτόν στη Θράκη. DAMCO ΑΕ.
5. Μελέτη Περιβάλλοντος και καταγραφές χλωρίδας, πανίδας, τύπων οικοτόπων. Ειδικές Οικολογικές Αξιολογήσεις  για την εγκατάσταση 8 Αιολικών Πάρκων στη Ν. Εύβοια σε περιοχές του Δικτύου Natura 2000 (ΕΖΔ: GR2420001, ΖΕΠ: GR2420012). ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΕ.
6. Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση και Ειδική Μελέτη Διαχείρισης ΖΕΠ GR2540008 ΑΣΠΥΕ ισχύος 55,2MW στις θέσεις Μακρυλάκκωμα και Προφήτης Ηλίας στην Αν. Μάνη. DAMCO AE.
7. Παρακολούθηση και καταγραφή χειροπτέρων σε περιοχές εγκατάστασης 8 Α/Π, 158 MW στη Νότια Εύβοια. Σύνταξη Σχεδίου Κοινωνικής και Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. ENEL AE.
8. Καταγραφή  των αναπαραγόμενων ειδών πουλιών (line transects) σε περιοχές εγκατάστασης οκτώ Αιολικών Πάρκων στη Νότια Καρυστία. Παρακολούθηση και αξιολόγηση πληθυσμού και ενδιαιτημάτων του Σπιζαετού και του Μπούφου εντός της ΖΕΠ GR2420012. ENEL ΑΕ.
9. Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη και Ειδικές Οικολογικές Αξιολογήσεις στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης των Α/Π "Σαρακατσαναίικα" ισχύος 4,2 MW,  Μικρονόρος (43.7 MW), Δρεπάνι (46 MW) και Αχλάδα (6 MW) στη Θράκη. Χ. ΡΟΚΑΣ ΑΕ.
10. Αξιολόγηση Συστημάτων Εντοπισμού και Αποτροπής Προσκρούσεων Ορνιθοπανίδας στους ΑΣΠΗΕ Βύσιμα (36 MW) Ν. Φλώρινας και Μέλλια (39,1 MW) Ν. Κοζάνης. ΒΕΝΤΑΒΕΛ ΑΕ.
11. Πρόγραμμα παρακολούθησης επιπτώσεων στην ορνιθοπανίδα του εν λειτουργία Α/Π στη θέση Μαγούλα - Καζάκου - Διπλόν (10 Α/Γ) καθώς και της σχεδιαζόμενης επέκτασης αυτού (7 Α/Γ). Σύνταξη εκθέσεων μελέτης. ΕΛ. ΤΕΧ. ΑΝΕΜΟΣ Α.Ε.
12. Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση Ορνιθοπανίδας για το Λατομείο Αδρανών Υλικών στη θέση ‘’Αμυγδαλιές – Ψαρές’’ Πίσω Μεριάς στη Νήσο Άνδρος. Σ. ΜΑΡΙΝΗΣ - Ι. ΕΞΑΔΑΚΤΥΛΟΣ ΟΕ.
13. Μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης για την Ορνιθοπανίδα στην περιοχή του Φαλακρού Όρους Δράμας (ΖΕΠ GR1140009). ΔΗΜΟΣ ΔΡΑΜΑΣ.
14. Αξιολόγηση συστημάτων εντοπισμού και αποτροπής προσκρούσεων ορνιθοπανίδας στον ΑΣΠΗΕ Κουκούλι - Γρίβας (12 MW) Ν. Κοζάνης. VOLTERRA ΑΕ.
15. Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση για την ορνιθοπανίδα για τους ΑΣΠΗΕ Μάτι-Κόσκινα (9 MW) και Σκοπιά-Βραχάκι (19 MW) στη Θράκη. ΑΝΕΜΟΠΥΛΗ ΑΕ.
16. Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση για την ορνιθοπανίδα για τους ΑΣΠΗΕ Γόνιμο (18 MW) και Οδοντωτό (36 MW). RETD AE.
17. Ορνιθολογικές καταγραφές και Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση για την εγκατάσταση  3 Αιολικών Πάρκων "Γέρακας- Ρόμβος", "Κανδήλα- Κυρτόν", "Μηλιά-Καπετάνιος- Λιβαδοκορφή" της Ροδόπης. Υποστήριξη στη διαδικασία αδειοδότησης των έργων. ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΑΕ.
18. Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση Ορνιθοπανίδας για την περιοχή εγκατάστασης των Α/Π Αγ. Ονούφριος, Μπαμπο-Βίγλιες, Λουκο, Κίλιζα και Λευκιβάρι, καθώς και στην περιοχή δυτικά αυτών, της Άνδρου. GOEPA WINDPARK DITHMARSCHEN GmbH.
19. Προκαταρκτική ορνιθολογική μελέτη στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του Α/Π Αμόνι, Δ. Σαμοθράκης. ΑΙΟΛΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΠΟΛΙΤΗΣ ΑΕ.
20. Ορνιθολογικές καταγραφές για την επιστημονική παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή εγκατάστασης των αιολικών πάρκων Προφήτης Ηλίας & Μακρυλάκκωμα Αν. Μάνης. Σύνταξη Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης. DAMCO AE.
21. Οικολογική Μελέτη Βάσης για τη χλωρίδα και τη βλάστηση του ΜΥΗΕ Καλαμά. ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ, ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΕ.
22. Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη για 6 αιολικούς σταθμούς (Αετορράχη, Ασβεστόλοφοι, Ανάληψη, Κούκος, Μουριά/ Ρώμα Ιωάννου, Ζάκα), συνολικής ισχύος 176 MW, στην περιοχή της Φλώρινας. RETD AE.
23. Ορνιθολογικές καταγραφές για την επιστημονική παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου Κουκουβάγιες-Μέρκουρη-Ισιώματα-Ράχες ισχύος 34 MW στο Ν. Εύβοιας. Σύνταξη Ε.Ο.Α. ΑΙΟΛΙΚΗ ΠΛΑΤΑΝΙΣΤΟΥ Α.Ε.
24. Ορνιθολογικές καταγραφές και παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας Α/Π Πύργος, Ν. Εύβοιας. Σύνταξη Προκαταρκτικών Ορνιθολογικών Μελέτων Α/Π Πύργος & Α/Π Πλακωτά-Λυκούρδι. Σύνταξη Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης. GAMESA ΑΕ.
25. Προκαταρκτική και Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη για την περιοχή εγκατάστασης των Αιολικών Πάρκων Σταυρός και Πόρτες-Κοκκινόχωμα Δ. Καρύστου Ν. Εύβοιας. JASPER ENERGY AE.
26. Προκαταρκτική και Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη για την περιοχή εγκατάστασης των αιολικών πάρκων Αετορράχη/ Σπηλιά/ Γιδοβοσκή Ν. Φλώρινας - Επιστημονική παρακολούθηση/ καταγραφές ειδών ορνιθοπανίδας. UNIGEA ΕΠΕ.
27. Προκαταρκτική και Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη για τις περιοχές εγκατάστασης 35 σχεδιαζόμενων Α/Π στην Κρήτη - Επιστημονική παρακολούθηση/ καταγραφές ειδών ορνιθοπανίδας. ΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΚΡΗΤΗΣ ΕΛΙΚΑ ΑΕ.
28. Ορνιθολογική Μελέτη στην περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου Παλούκι - Αγκάθι - Σπιτάκι, συνολικής ισχύος 24,65 MW, στο Ν. Τρικάλων. ΑΙΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕ.
29. Ορνιθολογικές καταγραφές για την επιστημονική παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου Δούσκον Όρος, ισχύος 38 MW στο Νομό Ιωαννίνων. ΑΙΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕ.
30. Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη για την περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου Ζυγουρολίβαδο - Παλιό Μανδρί, ισχύος 41,4 MW στο Νομό Καρδίτσας. ΑΙΟΛΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΑΕ.
31. Ορνιθολογικές καταγραφές για την επιστημονική παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου Ξέρακας - Περδικοβρύση, ισχύος 34 MW στο Νομό Άρτας. ΑΙΟΛΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕ.
32. Ορνιθολογική Μελέτη στα πλαίσια εγκατάστασης αιολικού σταθμού στην περιοχή του Γαλαξιδίου. RETD AE.
33. Ορνιθολογική Μελέτη στα πλαίσια εγκατάστασης αιολικού σταθμού στην περιοχή Σωριαστό του Δ. Πάργας. SPIDER ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΕ.
34. Ορνιθολογική Μελέτη στην περιοχή εγκατάστασης επτά αιολικών πάρκων (Αμπέλια, Γκούρνα, Γόνιμο, Δραγάτα, Κούλα, Οδοντωτό, Πλάτωμα), συνολικής ισχύος 225 MW, στο Ν. Φλώρινας. RETD AE.
35. Παρακολούθηση ορνιθοπανίδας και εκπόνηση Ειδικών Ορνιθολογικών Μελετών για 8 Α/Π, 158 MW στη Ν. Εύβοια. DAMCO AE.
36. Καταγραφή και αξιολόγηση φυσικών τύπων οικοτόπων, χλωρίδας, ειδών πανίδας και ορνιθοπανίδας. Σύνταξη Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης σε περιοχές εγκατάστασης Α/Π στη Ν. Εύβοια (Δ. Καρύστου, Δ. Μαρμαρίου, Κ. Καφηρέως). ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΕ.
37. Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη για 3 Α/Π (Μεγάλος Λόφος, Φουντουκιά, Φρούριο) στη Θράκη. ΑΝΕΜΟΠΥΛΗ ΑΕ.
38. Ορνιθολογική Μελέτη σε τρεις θέσεις ανάπτυξης Αιολικών Πάρκων (1. Σαγιάς, 2. Μακρυλάκκωμα, 3. Περδιό) στην περιοχή των Δήμων Οιτύλου και Ανατολικής Μάνης Ν. Λακωνίας. ΑΝΕΜΟΣ ΜΑΝΗΣ ΑΕ.
39. Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη για πέντε αιολικά πάρκα στη Θράκη (Δρεπάνι, Σταυραετός, Γυπαετός, Μάτι-Κόσκινα, Σκοπιά-Βραχάκι). ΑΝΕΜΟΠΥΛΗ ΑΕ.
40. Ορνιθολογική παρακολούθηση στη ΖΕΠ "Κοιλάδα Φιλιούρι" (GR 1130011) στο πλαίσιο της προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης της εγκατάστασης και λειτουργίας έξι Α/Π. Χ. ΡΟΚΑΣ ΑΕ.

Διερωτόμεθα εάν για κάποια (ή έστω για ένα) από τα ανωτέρω αιολικά ανιχνεύτηκαν από την ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ενδεχόμενες σημαντικές επιπτώσεις στην ακεραιότητα των περιοχών εγκατάστασης και λειτουργίας τους. Ποιά ενδιαφερόμενη εταιρεία εξάλλου θα πλήρωνε μελέτες, όπου με βάση τα συμπεράσματα τους, το προτεινόμενο έργο δεν θα ετύγχανε εγκρίσεως; Και το κυριότερο: Θα έπρεπε να επιστραφεί και η επιχορήγηση κεφαλαίου! Επομένως; Να πόσο χρήσιμα είναι τα γραφεία τελετών!

 Η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ΚΑΙ ΤΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΤΗΣ ENEL ΣΤΗ ΚΑΡΥΣΤΟ

Η δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων στις περιοχές του δικτύου Narura θα πρέπει λοιπόν να στηρίζεται σε αναλυτικά και εξειδικευμένα δεδομένα καταγραφών πεδίου που έχουν ληφθεί και αξιολογηθεί από ειδικούς επιστήμονες για την διασφάλιση της επίτευξης του σκοπού της προστασίας των τόπων, τους οποίους επιδιώκει η διάταξη 6.3 της οδηγίας για τους οικοτόπους. Η OIKOM ΕΠΕ φέρεται να συμφωνεί σε αυτό, βλ. σε όλες τις μελέτες ΕΟΑ για την ENEL (και όχι μόνον) της εν λόγω εταιρείας περιβαλλοντικών μελετών, τις ενότητες με τίτλο «Μεθοδολογία καταγραφών πεδίου και αξιολόγησης επιπτώσεων». Θα συμφωνήσουμε ότι κατ’ αρχήν η επιλογή/χρήση της μεθόδου της έρευνας από εποπτικά σημεία,(*1) αφορά στην ποσοτικοποίηση του βαθμού πτητικής δραστηριότητας της ορνιθοπανίδας στην περιοχή έρευνας και πρωταρχικό σκοπό έχει να συγκεντρώσει τα δεδομένα ώστε να εισαχθούν σε ένα μοντέλο κινδύνου για να προσδιοριστούν οι επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα όσον αφορά  σε αναμενόμενους τραυματισμούς και θανατώσεις από τα πτερύγια του ρότορα των ανεμογεννητριών (*2). Και όχι για μεροληπτική χρήση των όποιων πρωτογενών δεδομένων (*3).   

(*1) Vantage Point (VP) Παρατηρητήριο, βίγλα: Μια θέση, με προτίμηση σε υψόμετρο που να προσφέρει καλή και  καθαρή θέα προς την  περιοχή έρευνας.

(*2) Βλ. http://www.iberica2000.org/es/Articulo.asp?Id=1195 Οι ανεμογεννήτριες Enercon E70/2,3MW για τα αιολικά της  ENEL στη Κάρυστο έχουν διάμετρο πτερυγίου ρότορα 71 μέτρα που σαρώνει 3,959 στρέμματα σε ύψος από 28-100 μέτρα, με το ύψος πλύμνης, όπως έχει δηλωθεί στην ΜΠΕ, στα 64 μ.

(*3) Βλ. SNH «Recommended bird survey methods to inform impact assessment of onshore wind farms (2014) 3.8 VANTAGE POINT SURVEY 3.8.1 Background», πρόκειται για τον οδηγό της Scottish Natural Heritage που φέρεται να έλαβε υπ' όψιν της η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ για τις εργασίες έρευνας πεδίου στη Κάρυστο. 

Εάν τα δεδομένα δεν είναι αξιόπιστα και επαρκή και επιπροσθέτως η μεθοδολογία αξιολόγησης τους δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του συστήματος ελέγχου του άρθρου 6.3 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ,  τότε η κατ΄ όνομα μόνον μελέτη δέουσας εκτίμησης, απλώς θα συμβάλει στην περαιτέρω βλάβη ακεραιότητας του τόπου για τον οποίο πρόκειται. Για την ανάλυση, πρόβλεψη και εκτίμηση κινδύνου στο σύστημα αξιολόγησης του άρθρου 5.3 της Οδηγίας Φύση 2.000 αρχικά πρέπει να λάβει χώρα η συγκέντρωση των οικολογικών δεδομένων που αφορούν στην περιοχή. Όσον αφορά στις ΖΕΠ τα δεδομένα για τους οικοτόπους συνδυάζονται με αυτά για την ορνιθοπανίδα. Οι βασικές εργασίες πεδίου από VP της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ φέρονται να διήρκεσαν από το 2006 έως το 2010 και σε αυτές συμμετείχε (μόνο το έτος 2006) ο ορνιθολόγος που είχε συντάξει την μελέτη βάσει της οποίας ο τόπος εντάχθηκε στο δίκτυο Natura ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας της άγριας ορνιθοπανίδας. Επομένως υπήρχαν πρόσφατα δεδομένα εφόσον με το «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας – Τελική αναφορά» είχαν υποβληθεί στο ΥΠΕΧΩΔΕ και τα ορνιθολογικά στοιχεία για την ΖΕΠ GR2420012 Όρος Όχη, παράκτια ζώνη και νησίδες. Η ορνιθολογική μελέτη, το σχέδιο δράσης και το τυποποιημένο δελτίο δεδομένων της περιοχής.

Πάνω είναι η πρώτη σελίδα του αρχικού SDF (Τυποποιημένο Έντυπο Δεδομένων-ΤΕΔ) της ΖΕΠ ΟΧΗΣ, όπως θα έπρεπε να είναι με τόσα αιολικά. Έχει προστεθεί και η αναφορά για τις αρνητικές επιδράσεις στην ακεραιότητα της περιοχής, από την ενότητα 4 του SDF με τίτλο: «ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ».

 

Για την εξειδικευμένη έρευνα πεδίου για τα  αιολικά (τότε) του ομίλου Damco-Σαμαρα (και της ΤΕΡΝΑ), η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ είχε δηλώσει στην από Αύγουστο του 2010 Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη που συνόδευε την ΜΠΕ, ότι ακολούθησε  και προσάρμοσε την τυποποίηση που έχει γίνει στην Σκωτία (βλ. SURVEY METHODS FOR USE IN ASSESSING THE IMPACTS OF ONSHORE WINDFARMS ON BIRD COMMUNITIES, November 2005 SNH), πλην όμως όπως υποστηρίζουμε η "προσαρμογή" αυτή συνεπαγόταν αλλοίωση της μεθόδου ερευνών του οδηγού της Scottish Natural Heritage. Ο εν λόγω οδηγός για τις ορνιθολογικές μελέτες ήταν η βάση και για τον οδηγό με τον τίτλο: «Εκτίμηση των επιπτώσεων στην ορνιθοπανίδα από τη δημιουργία και λειτουργία Αιολικών Πάρκων - Οδηγίες για την εκπόνηση της Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης / Ιανουάριος 2009», βλ. Περίληψη: «Τρείς είναι οι κύριες πηγές πληροφοριών που έχουν αξιοποιηθεί στο παρόν έγγραφο: η πληροφορία που υπάρχει στο δίκτυο του BirdLife International, καθώς και οι πληροφορίες που αντλήθηκαν από τις υπηρεσίες Scottish Natural Heritage, και Canadian Wildlife Service. Πολλές αναφορές άλλων φορέων (της RSPB, της Natural England κ.λπ.) έχουν ληφθεί υπόψη.». 

Ειδικότερα στην Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη (2010) η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ δήλωσε ότι  «εστίασε χρονικά τις εργασιες πεδίου κυρίως στην αναπαραγωγική περίοδο και αυτές της μετανάστευσης και ότι δόθηκε μικρότερη βαρύτητα στις χειμωνιάτικές καταγραφές, διότι η περίοδος της διαχείμασης είναι βαρύνουσας σημασίας κυρίως για περιοχές με υγροτόπους όπου συσσωρεύονται μεγάλοι πληθυσμοί υδρόβιων πτηνών για να ξεχειμωνιάσουν και ότι στην περιοχή μελέτης (περιοχές εγκατάστασης, βλ. κάτω χάρτες), ενδέχεται να ξεχειμωνιάζουν κυρίως στρουθιόμορφα είδη για τα οποία οι επιπτώσεις δεν αναμένονταν σημαντικές», παραπέμποντας στον οδηγό της SNH 2005.

Όπως είχε δηλωθεί στην ενότητα 5.5 της Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης 2010 που συνόδευε την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την εγκατάσταση και λειτουργία των οκτώ (8) αιολικών πάρκων, (αρχικά συνολικής ισχύος 174,8 MW) στη νοτιοανατολική Εύβοια (τότε Δήμων Μαρμαρίου, Καρύστου και Κοινότητας Καφηρέα) της DAMCO ENERGY Α.Ε. κλπ  (βλ. "Χρονική περίοδος καταγραφών", σελ. 44): «Για την περάτωση των εργασιών πεδίου πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στις περιοχές των προτεινόμενων Α/Π από ειδικούς ορνιθολόγους στην περίοδο από τον Απρίλιο του 2006 έως τον Μάιο του 2010 (βλ. Παράρτημα). Οι παρατηρητές μετακινήθηκαν με αυτοκίνητο κατά μήκος των δρόμων που βρίσκονται γειτονικά των αιολικών πάρκων, κάνοντας στάσεις στα επιλεγμένα σημεία θέας και χρησιμοποιώντας κιάλια 10x50 και τηλεσκόπιο 20-60x65 για την παρατήρηση των πουλιών. Οι καταγραφές αφορούσαν συνολικά σε 411 ώρες καταγραφών σε 63 ημέρες πεδίου για την περίοδο 2006-2010 ως προς τα 17 επιλεγμένα σημεία θέας (βλ. και Παράρτημα για αναλυτικά στοιχεία: ημέρες/ώρες ανά εποχή, αιολικό πάρκο και σημείο θέας - Vantage Point).». Ο σχεδιασμός της ορνιθολογικής παρακολούθησης και η διενέργεια των ορνιθολογικών καταγραφών τα έτη 2006-2010, κατά δήλωση της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ, πραγματοποιήθηκε για 16 Α/Π (και τα συνωδά τους έργα), δηλαδή εκτός από τα 8 Α/Π του Όμιλου Κοπελούζου-Σαμαρά της ανωτέρω μελέτης, και για επιπλέον 8 Α/Π που σχεδιάζονταν να αναπτυχθούν στην ευρύτερη περιοχή της Νότιας Εύβοιας από την ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Β.Ε.Τ.Ε. Επομένως οι 411 εργατοώρες αφορούσαν και στα δύο συμπλέγματα αιολικών.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΟΜ DAMCO ΚΛΠ (ΚΑΤΟΠΙΝ ΣΕ ENEL) 2010  9, ΠΑΝΩ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΟΜ DAMCO ΚΛΠ (ΚΑΤΟΠΙΝ ΣΕ ENEL) 2010 ΣΕΛ. 41 ΚΑΤΩ

 «Κατανομή ωρών πεδίου και ημερών ανά σημείο θέας και αιολικό πάρκο» από το παράρτημα Ι της ΕΟΜ DAMCO 2010 / Φερόμενο σύνολο εργατοωρών για τους 8 ΑΣΠΗΕ, 179
 

Στην Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη (ΕΟΜ) που συνόδευε ως παράρτημα την ΜΠΕ της ΤΕΡΝΑ, πάλι στην ενότητα 5.5 αυτής με τίτλο: "Χρονική περίοδος καταγραφών", δηλώθηκε ότι «...για την περάτωση των εργασιών πεδίου πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στις περιοχές των προτεινόμενων Α/Π από ειδικούς ορνιθολόγους την περίοδο από τον Απρίλιο του 2006 έως τον Νοέμβριο του 2010 (βλ. Παράρτημα) και ότι οι καταγραφές αφορούσαν συνολικά σε 577 ώρες καταγραφών, με 80 ημέρες πεδίου για την περίοδο 2006-2010, από τα 17 επιλεγμένα σημεία θέας.» (βλ. και Παράρτημα με αναλυτικά στοιχεία για ημέρες/ώρες ανά εποχή, αιολικό πάρκο και σημείο θέας). Οι εργασίες πεδίου για τα αιολικά της ΤΕΡΝΑ φέρονταν να είχαν συνεχιστεί και πέραν της 14/5/2010, (όπου φέρονταν να είχαν περατωθεί αυτές για την DAMCO) έως και την 12η/11/2010.). Δηλαδή εφόσον η δήλωση της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στην ΕΟΜ της ΤΕΡΝΑ 2011 ανταποκρινόταν στη πραγματικότητα, διαπιστώνεται ότι ή δεν είχαν περατωθεί οι εργασίες πεδίου όταν υπεβλήθη ο φάκελος βάσει του οποίου αδειοδοτήθηκαν με την ΑΕΠΟ υπ’ αριθ. 203611/21-09-2011 τα αιολικά της DAMCO-Σαμαρά/ENEL ή ότι οι ώρες/ημέρες αυτές αφορούσαν στο σύνολο των 8 ΑΣΠΗΕ της TEΡΝΑ και μόνον. Η παρατήρηση αυτή γίνεται επειδή στις ΕΟΑ 2014 και 2016 προστέθηκαν εργατοώρες από τις ορνιθολογικές εργασίες της ΤΕΡΝΑ.

Πάνω είναι ο ένας από τους δύο πίνακες με την αρίθμηση 3: «Κατανομή ωρών πεδίου και ημερών ανά Σημείο θέας και Αιολικό πάρκο», από το παράρτημα Ι της ΕΟΜ DAMCO 2010. Κατ’ αρχάς αποδεικνύεται ανεπάρκεια στις έρευνες πεδίου για τέτοιας μεγάλης έκτασης περιοχή με διάσπαρτους σε όλη την ΖΕΠ τους 16 ΑΣΠΗΕ. Η έρευνες πεδίου ανά έτος και  ΑΣΠΗΕ (λόγω και των απόστασεων μεταξύ τους) δεν κάλυπταν ούτε καν τις (τουλάχιστον) απαιτούμενες 40 ημέρες της ΕΟΕ (Οδηγίες για την εκπόνηση της ΕΟΜ/ ΕΟΕ Ιανουάριος 2009), δεν ήταν κατανεμημένες ορθά στην ετήσια διάρκεια και δεν υπήρχαν καταγραφές στη χειμερινή περίοδο κλπ (Βλ. SURVEY METHODS FOR USE IN ASSESSING THE IMPACTS OF ONSHORE WINDFARMS ON BIRD COMMUNITIES, November 2005 SNH, Ενότητα 3 «Guiding principles» (Κατευθυντήριες αρχές), 3.1 «Matching field survey to the information needs» (αντιστοίχηση των ερευνών πεδίου με τις αναγκαίες πληροφορίες), 3.2 «Target species» (είδη στα οποία επικεντρώνονται οι έρευνες), 3.5 At least one year and preferably more «20. Οι εργασίες πεδίου (δειγματοληψίες) πρέπει να καλύπτουν όλες τις περιόδους κατά τις οποίες τα είδη που επιλέχθηκαν για την έρευνα είναι παρόντα κατά τη διάρκεια, τουλάχιστον, ενός ολόκληρου έτους. ... », Ενότητα 6 «Survey and Vantage Point methods», 6.3 «Duration of survey», 49. «The recommended minimum is that 36 hours of watches should be conducted at each VP for each season (breeding, non-breeding, migratory) when the species is present. Each season should be regarded as a discrete observation period. Within each season, each part of the wind farm should be watched for at least 36 hours. If half of the proposed wind farm area has been watched for 36 hours, for example, and the other half has been watched for 36 hours (with no overlap in visibility areas), then the proposed wind farm area has been watched over for 36 hours (the time spent observing each part of the proposed wind farm), and NOT 72 hours (the total time spent in observation). It is important that this is addressed during the establishment of VP methods as part of scoping proposals. Το συνιστώμενο ελάχιστο είναι να διεξάγονται καταγραφές των 36 ωρών σε κάθε VP για κάθε εποχή (αναπαραγωγής, εκτός αναπαραγωγής, μετανάστευσης) όταν τα είδη είναι παρόντα. Κάθε εποχή πρέπει να θεωρείται σαν μία διακριτή περίοδος παρατήρησης. Σε κάθε εποχή, κάθε τμήμα του ΑΙΟΠΑ πρέπει να παρακολουθείται για τουλάχιστον 36 ώρες. Εάν το μισό της προτεινόμενης περιοχής για το αιολικό πάρκο έχει γίνει αντικείμενο παρακολούθησης για 36 ώρες, για παράδειγμα, και το άλλο μισό έχει γίνει αντικείμενο παρακολούθησης για 36 ώρες (χωρίς αλληλοεπικάλυψη στις περιοχές ορατότητας), τότε η προτεινόμενη για το αιολικό πάρκο περιοχή έχει παρακολουθηθεί για 36 ώρες (ο χρόνος που έχει δαπανηθεί για την παρακολούθηση κάθε τμήματος του προτεινόμενου αιολικού πάρκου), και όχι για 72 ώρες (ο συνολικός χρόνος που δαπανήθηκε στην παρατήρηση), βλ. και οδηγό ΕΟΕ σελ. 57, 58». Βλέπε και οδηγό SNH 6.5 Diurnal raptors, 6.5.1 Survey methods, 6.5.3 VP watches, πίνακα κάτω. 

Είναι προφανές ότι η όλη μέθοδος ερευνών εν προκειμένω  υπαγορεύτηκε από την επιλογή οι εργασίες πεδίου να γίνουν από κοινού για τους δύο επιχειρηματικούς ομίλους, για λόγους που όμως δεν αφορούσαν στις ανάγκες της δέουσας εκτίμησης και ότι δεν τηρήθηκαν βασικές αρχές της μεθόδου ερευνών που κατά την ΟΙΚΟΜ κρίθηκε σκόπιμο να επιλεχθεί ως πρότυπο.

Τις ώρες/ημέρες των παρατηρήσεων της ορνιθοπανίδας στη περιοχή μελέτης από εποπτικά σημεία η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ τα "συμπλήρωσε" στις επόμενες μελέτες ΕΟΑ (2014, 2016), όπως θα καταδειχθεί, με τρόπους που τους θεωρούμε τουλάχιστον ανάρμοστους. Δεν θα επικεντρωθούμε προς το παρόν στην επιλογή των σημείων εποπτείας της ορνιθοπανίδας για τα αιολικά της εικόνας κάτω, ως προς την καταλληλότητα τους ή μη.

Πάνω είναι ο πίνακας 3 (με επικαλύψεις ωρών) από το παράρτημα Ι της μελέτης ΕΟΑ ENEL 2014 που διαβιβάστηκε στις υπηρεσίες του άρθρου 19 του ν. 4014/11 με το υπ’ αριθ. 174822/11-09-2014 ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ ως συνοδευτικό τεύχος της ΜΠΕ για την τροποποίηση της ΑΕΠΟ υπ’ αριθ. 203611/21-09-2011. Εμφανίζονται ώρες παρακολούθησης ορνιθοπανίδας κατά τη διαχείμαση. Κάτω είναι ο δεύτερος πίνακας με την αρίθμηση 3: «Κατανομή ωρών πεδίου και ημερών ανά Σημείο θέας και Αιολικό πάρκο» από το παράρτημα Ι της ΕΟΜ DAMCO κλπ 2010, o άλλος πίνακας με την ίδια αρίθμηση (στο παράρτημα Ι) είναι αυτός πιό πάνω με τον τίτλο «Κατανομή ωρών πεδίου και ημερών ανά Σημείο θέας και Αιολικό πάρκο». 

Δεν είχαν δηλωθεί τα λεγόμενα συμπληρωματικά VP και δεν υπήρχαν καταγραφές διαχείμασης για την ορνιθοπανίδα. 

Στην μελέτη ΕΟΑ 2014, όσον αφορούσε στα αιολικά της ENEL (πλέον) για τους οκτώ ΑΣΠΗΕ ονομαστικής (διαλείπουσας) ισχύος 181,7 MW με τα συνωδά & υποστηρικτικά έργα τους, η δήλωση "δέουσας εκτίμησης" ως προς τις βασικές εργασίες πεδίου που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 2006‐2010 "και επιπλέον για κάποιες το έτος 2013", είχε ως εξής: «Για την περάτωση των εργασιών πεδίου (2006‐2010) πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στις περιοχές των προτεινόμενων υπό μελέτη ΑΣΠΗΕ από ειδικούς ορνιθολόγους κατά την περίοδο από τον Απρίλιο του 2006 έως τον Νοέμβριο του 2010 (βλ. Παράρτημα). Οι παρατηρητές μετακινήθηκαν με αυτοκίνητο κατά μήκος των δρόμων που βρίσκονται γειτονικά των αιολικών πάρκων, κάνοντας στάσεις στα επιλεγμένα σημεία θέας και χρησιμοποιώντας κιάλια 10x50 και τηλεσκόπιο 20‐60x65 για την παρατήρηση των πουλιών. Οι καταγραφές αφορούσαν συνολικά σε ~412 ώρες καταγραφών σε 80 ημέρες πεδίου για την περίοδο 2006‐2010 (η πλειονότητα των καταγραφών κατά τα έτη 2006, 2009, 2010 και λιγότερο τα έτη 2007 και 2008) για τα 12+5 επιλεγμένα σημεία θέας των 8 ΑΣΠΗΕ που εξετάζονται στο παρόν (βλ. και Παράρτημα για αναλυτικά στοιχεία). Συνεπώς, καλύπτονται οι κατευθύνσεις και προδιαγραφές για την ΕΟΑ για έργα Α1 εντός ΖΕΠ (ΥΑ Α.Π. οικ. 170225, ΦΕΚ 135/Β/27.01.2014). Παρότι επιδιώχθηκε να υπάρχει σχετική ισοκατανομή του χρόνου παρατήρησης ανάμεσα στους ΑΣΠΗΕ και τα σημεία θέας, αυτό δεν ήταν εφικτό σε όλες τις περιπτώσεις αφού οι συνθήκες παρατήρησης (ορατότητα, καιρικές συνθήκες, ομίχλη) ήταν συχνά δυσμενέστερες σε συγκεκριμένα σημεία θέας. Να σημειωθεί ότι την ίδια περίοδο, καταγραφές πεδίου διενεργήθηκαν για επιπλέον 8 ΑΣΠΗΕ της ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Β.Ε.Τ.Ε. (κοινός σχεδιασμός πεδίου) τα οποία εντοπίζονται ως επί το πλείστον σε χαμηλότερα υψόμετρα στο ανατολικό τμήμα της ΖΕΠ. Συνολικά, και για τους 16 ΑΣΠΗΕ (της παρούσας μελέτης αλλά και της ΤΕΡΝΑ) πραγματοποιήθηκαν 577 ώρες στην ευρύτερη περιοχή (2006‐2010). Την άνοιξη του 2013 (Μάρτιος έως Μάιος) πραγματοποιήθηκαν επιπλέον 10 ημέρες εργασιών πεδίου για τη λήψη κάποιων πιο πρόσφατων δεδομένων σε ότι αφορά στα σημαντικά αναπαραγόμενα είδη της ΖΕΠ. Έτσι, με τη μέθοδο του Look and See αλλά και με car transects και playback recordings, διερευνήθηκε η αναπαραγωγική δραστηριότητα σε γνωστά σημεία φωλιάσματος στη ΖΕΠ (κυρίως για το Σπιζαετό), η παρουσία αρπακτικών ειδών στην έκταση της ΖΕΠ καθώς και η παρουσία του Μπούφου (σε γνωστά σημεία από το παρελθόν, που σχετίζονται περισσότερο με το υπό μελέτη έργο). Επιπλέον, καταγραφές πεδίου στη ΖΕΠ στο πλαίσιο μελετών για 5 άλλους ΑΣΠΗΕ πραγματοποιήθηκαν την περίοδο Μάρτιος – Νοέμβριος 2011 καθώς και Δεκέμβριος 2012‐Φεβρουάριος 2013 (για ένα από αυτά). Οι ΑΣΠΗΕ εντοπίζονται στο Ν‐ΝΑ τμήμα της ΖΕΠ και κατά τη διάρκεια αυτών των καταγραφών διενεργήθηκαν ~321 ώρες καταγραφών από σημεία θέας, σε 55 ημέρες πεδίου. Τα όρια των περιοχών που εξετάστηκαν (σε ακτίνα 2km από σχεδιαζόμενους ΑΣΠΗΕ) στο πλαίσιο όλων των μελετών της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ εντός της ΖΕΠ (για την περίοδο 2006‐2013), αποτυπώνονται στην παρακάτω εικόνα (βλ. κάτω την εικόνα 15 της μελέτης ΕΟΑ ENEL 2014 στην σελίδα 46 αυτής). Έτσι, φαίνεται ότι εκτός από το κυρίως ορεινό τμήμα της ΖΕΠ που καλύφθηκε στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης (διακεκομμένη γραμμή), έχει μελετηθεί επαρκώς το ανατολικό τμήμα της ΖΕΠ (χαμηλότερου υψομέτρου, παράκτιο, μπλε γραμμή), καθώς και το νότιο και νοτιοανατολικό τμήμα αυτής (πιο ξηρό). Έτσι, η ομάδα μελέτης συμμετέχοντας σε σημαντικό αριθμό διερευνήσεων και μελετών στην περιοχή της ΖΕΠ (μελέτες για ΑΣΠΗΕ, συμμετοχή μελών της ομάδας μελέτης στην ΕΠΜ που έχει εκπονηθεί για την περιοχή καθώς και την αναφορά επαναξιολόγησης για το χαρακτηρισμό της ως ΖΕΠ), και έχοντας διενεργήσει ένα σημαντικό όγκο εργασιών πεδίου για την ορνιθοπανίδα (σχεδόν σε όλη την έκταση της ΖΕΠ, βλ. και παρακάτω εικόνα), έχει αποκομίσει μια σφαιρική εικόνα για την ορνιθοπανίδα της περιοχής μελέτης και τα υποτμήματά της, κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό για την βέλτιστη και ουσιαστικότερη εκτίμηση των ενδεχόμενων επιπτώσεων (και των συνεργιστικών).». 

Βλέπουμε ότι "για τις ανάγκες των προδιαγραφών της ΥΑ Α.Π. οικ. 170225, ΦΕΚ 135/Β/27.01.2014" αυξήθηκαν οι ημέρες των εργασιών πεδίου, παραμένοντας οι ίδιες ώρες (;), ενώ δηλώθηκαν και έρευνες ~26 ωρών(?) κατά τους μήνες διαχείμασης (βλ. πάνω πίνακα 3 του παραρτήματος Ι της ΕΟΑ 2014 σελ. 211) για τις οποίες δεν υπάρχουν καταγραφές σε πρωτόκολλα  στον Πίνακα 9 του παραρτήματος Ι της ανωτέρω μελέτης με τίτλο «Το σύνολο των παρατηρήσεων πεδίου για τους υπό μελέτη ΑΣΠΗΕ 2006-2010», σελ. 238, καθώς και παρατηρήσεις, από 5 συμπληρωματικά σημεία θέας. 
Βλ. κάτω την πρώτη σελίδα του πολυσέλιδου πίνακα με τα πρωτόκολλα καταγραφών της ορνιθοπανίδας στη περιοχή μελέτης. Δείτε παρακαλώ τι αναφέρθηκε στην υποσημείωση 23 για την "αδυναμία" διαχωρισμού των ωρών εργασιών πεδίου, ως προς τους ΑΣΠΗΕ της ENEL, από αυτούς της ΤΕΡΝΑ. Το πρώτο ερώτημα είναι: Τότε πως θα γινόταν ο έλεγχος συμμόρφωσης με τις προδιαγραφές της ΥΑ οικ. 170225, ΦΕΚ 135/Β/27.01.2014; Και το δεύτερο: Τελικά με άλλα πρότυπα (αρχές) ως προς τις αναγκαίες ώρες/ημέρες/κατανομές σε περιόδους ορνιθολογικής σημασίας, πραγματοποιήθηκαν οι έρευνες πεδίου και σε άλλα, αυτά της ΔΙΠΑ, κατέφυγε η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ; Και τηρήθηκαν αυτά; Τι μπορεί να σημαίνει: «παρότι επιδιώχθηκε να υπάρχει σχετική ισοκατανομή του χρόνου παρατήρησης ανάμεσα στους ΑΣΠΗΕ και τα σημεία θέας, αυτό δεν ήταν εφικτό σε όλες τις περιπτώσεις αφού οι συνθήκες παρατήρησης (ορατότητα, καιρικές συνθήκες, ομίχλη) ήταν συχνά δυσμενέστερες σε συγκεκριμένα σημεία θέας», συνιστά αυτή η μπούρδα "αιτιολόγηση παρέκκλισης" από τις προδιαγραφές της μεθόδου καταγραφής των στοιχείων για την ανάλυση κινδύνου, όταν οι φερόμενες καταγραφές της οριθοπανίδας στη περιοχή ερευνών πεδίου εκτάθηκαν σε περίοδο 8 ετών (2006-2014); Και νάταν μόνο αυτό, θα δείτε  στη συνέχεια αυτής της ανάρτησης και τα λοιπά ευρήματα, όταν διαχωρίσαμε τις ώρες που φέρεται να ανάλωσε η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ για παρατηρήσεις της ορνιθοπανίδας αποκλειστικά για τους ΑΣΠΗΕ της ENEL...

Πάνω είναι  η εικόνα 15 της  μελέτης ΕΟΑ-ΖΕΠ της ENEL του  2014 (σελ. 46) με τον υπότιτλο της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ: «Περιοχές διερεύνησης  ορνιθοπανίδας  που  έχουν καλυφθεί  στο  πλαίσιο  μελετών της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στην  περιοχή  της  ΖΕΠ την  περίοδο  2006‐2013. Αποτυπώνονται  τα  όρια  της  ΖΕΠ GR2420012 (πράσινη γραμμή), η  περιοχή έρευνας πεδίου των 8 υπό μελέτη ΑΣΠΗΕ (διακεκομμένη γραμμή, 2006‐2010 & 2013), η  περιοχή έρευνας πεδίου των 8 ΑΣΠΗΕ της ΤΕΡΝΑ (2006‐2010, μπλε γραμμή μελετήθηκαν παράλληλα με  τα  8  της παρούσας  μελέτης),  καθώς  και  η   περιοχή έρευνας πεδίου άλλων 5 ΑΣΠΗΕ (ροζ γραμμή, 2011-2013).».

Απο τις παραπάνω παραπομπές εξάγονται ευθέως τα εξής συμπεράσματα: α) οι φερόμενες κατανομές ωρών πεδίου και ημερών από σημείο θέας (VP) κατά την διαχείμαση του πίνακα 3 του παραρτήματος Ι της μελέτης ΕΟΑ της ENEL-DAMCO ελλείψει στοιχείων  (πρωτοκόλλων),  δεν μπορούν να ληφθούν υπ’ όψιν πλήν αυτών της 5ης/2/2008  (*4), εξάλλου η ίδια η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ είχε δηλώσει ότι: «...οι  επιπλέον, καταγραφές πεδίου στη ΖΕΠ στο πλαίσιο μελετών για 5 άλλους ΑΣΠΗΕ  (*5) πραγματοποιήθηκαν την περίοδο Μάρτιος–Νοέμβριος 2011 καθώς και Δεκέμβριος 2012‐Φεβρουάριος 2013 (για ένα από αυτούς). Οι ΑΣΠΗΕ εντοπίζονται στο Ν‐ΝΑ τμήμα της ΖΕΠ....» βλ. πάνω εικόνα 15 της  μελέτης ΕΟΑ ENEL 2014,  μόνο οι ΑΣΠΗΕ D5, D6 φαίνεται να επικαλύπτονται οριακά από τα πεδία μελέτης κάποιων από τους ΑΣΠΗΕ της σημείωσης *5. Θεωρούμε αυτονόητο ότι δεν είναι δυνατόν να μεταφέρονται ορνιθολογικές παρατηρήσεις από άλλους ΑΣΠΗΕ, όταν μάλιστα αυτοί δεν κατονομάζονται και δεν προσκομίζονται τα σχετικά πρωτόκολλα με τις θέσεις παρατήρησης και τις ημέρες/ώρες (Εξάλλου ο πίνακας 3 -πάνω- του παραρτήματος Ι της μελέτης ΕΟΑ 2014 ENEL-DAMCO δεν περιλαμβάνει τα εποπτικά σημεία (VP) από τα οποία έλαβαν χώρα οι παρατηρήσεις γιά τους τρίτων συμφερόντων ΑΣΠΗΕ). Πέραν αυτού και όπως αναφέρεται στον επεξηγηματικό τίτλο του πίνακα 10 του παραρτήματος Ι της μελέτης ΕΟΑ ENEL-DAMCO, ως προς την σύνοψη των αποτελεσμάτων των εργασιών πεδίου της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στο Ν-ΝΑ τμήμα της ΖΕΠ την περίοδο 2011-2013, οι ημέρες των φερόμενων καταγραφών καταγραφών που πραγματοποιήθηκαν από Δεκέμβριο έως Φεβρουάριο πραγματοποιήθηκαν σε ένα μικρότερο τμήμα της υποπεριοχής της ΖΕΠ της εικόνας 15 πάνω, (που οριοθετείται με την ροζ γραμμή). 

β) Στην από Σεπτέμβριο του 2012 ΜΠΕ για την τροποποποίηση της υπ’ αριθ. 203611/21-09-2011 ΑΕΠΟ (επαύξηση της ισχύος του ΑΣΠΗΕ D5 στη θέση "Πλατανιστός") είχε δηλωθεί (εκ νέου) ότι οι περατωθείσες εργασίες πεδίου για τους 8 ΑΣΠΗΕ, αφορούσαν στη περίοδο από τον Απρίλιο του 2006 έως τον Μάιο του 2010 (δηλαδή 63 ημέρες συνολικά για τους 8 ΑΣΠΗΕ ENEL-DAMCO), βλ. ενότητα 3.2. του τεύχους Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης από Αύγουστο του 2012 για την τροπ. ισχύος του ΑΣΠΗE D5. Τις υπόλοιπες «μεταφερόμενες ώρες» από τις εργασίες πεδίου για τους 8 ΑΣΠΗΕ συμφερόντων  ΤΕΡΝΑ, τις συμπεριέλαβε η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στην ΜΠΕ/ΕΟΑ  2014 της ENEL για τις ανάγκες κάλυψης των  προδιαγραφών για τις  μελέτες  ΕΟΑ έργων κατηγορία Α1 εντός ΖΕΠ (ΥΑ Α.Π. οικ. 170225, ΦΕΚ 135/Β/27.01.2014), δίχως να αυξάνονται οι ημέρες εργασιών πεδίου (;), ενώ σύμφωνα με τις επαναλαμβανόμενες περιβαλλοντικές δηλώσεις των κυρίων των έργων αυτές είχαν περατωθεί από τον Μάιο του 2010. 

γ) Ως προς τις 10 ημέρες εργασιών πεδίου "για τη λήψη κάποιων πιο πρόσφατων δεδομένων" (;) σε ότι αφορά στα σημαντικά αναπαραγόμενα είδη της ΖΕΠ,  με τη μέθοδο "car -transects Look and See", δεν διευκρινίζεται αλλά και δεν προκύπτει από το περιεχόμενο της μελέτης ΕΟΑ εάν επρόκειτο για την μέθοδο της καταγραφής εξ’ αποστάσεως με γραμμικές διαδρομές με αυτοκίνητο (Road-survey Distance-sampling Car Line-transects - RSCLT). Λαμβάνοντας επομένως υπ’ όψιν τις παρατηρήσεις σε όλους τους πίνακες (βλ. ιδίως πίνακες 7 και 10) του παραρτήματος Ι της μελέτης ΕΟΑ 2014 της ENEL-DAMCO, εφόσον δεν συμπεριλαμβάνονται παρατηρήσεις δραστηριότητας ειδών ορνιθοπανίδας από Μάρτιο έως Μάιο του 2013 και δεν προσκομίστηκαν συγκεκριμένα (βάσει πρωτοκόλλων) στοιχεία καταγραφών, πιθανολογείται πως επρόκειτο για διαδρομές με αυτοκίνητο προς διάφορα σημεία κυρίως τεχνικού ενδιαφέροντος, όπως οι περιοχές όδευσης της Υ/Τ κλπ και όχι για εργασίες πεδίου. Πάντως η μέθοδος αυτή στη σελ. 101 ΕΟΑ 2014/ENEL-DAMCO δικαιολογείται ως επιλογή, «για την βέλτιστη αξιοποίηση του διαθέσιμου χρόνου στο πεδίο κατά την μετάβαση στη περιοχή ή τις μετακινήσεις εντός αυτής, ή σε εστασμένες διερευνήσεις με βάση υφιστάμενη γνώση», αλλά δεν υπάρχουν πρωτόκολλα και οι αποτυπωμένες διαδρομές στην εικόνα 14 της ΕΟΑ 2014 ΕΝΕL (βλ. πάνω) χαρακτηρίζονται ως ενδεικτικές. Στην 6 ενότητα της δέουσας εκτίμησης της ίδιας μελέτης ΕΟΑ, όμως, γίνεται λόγος και παρατίθεται ο πίνακας 9 με τα είδη που παρατηρήθηκαν εντός της ΖΕΠ κατά την διάρκεια των εργασιών πεδίου την περίοδο 2006-2010 και την άνοιξη του 2013 (δεν γίνεται λόγος για παρατηρήσεις την περίοδο 2011-2012, ούτε παρουσιάζονται παρατηρήσεις αρπακτικών κατά την διαχείμαση). Στον πίνακα 5 του παραρτήματος Ι της ιδίας μελέτης ΕΟΑ πάλι γίνεται λόγος για τα είδη ορνιθοπανίδας που παρατηρήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή και κατά την άνοιξη του 2013.

(*4) Φερόμενες 3 ώρες καταγραφών στις 5/2/2008 αποκλειστικά από τα VP υπ' αριθ. 7/12/14/25.

(*5) Ορνιθολογικές καταγραφές για την επιστημονική παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή εγκατάστασης του αιολικού πάρκου Κουκουβάγιες-Μέρκουρη-Ισιώματα-Ράχες ισχύος 34 MW στο Ν. Εύβοιας. Σύνταξη Ε.Ο.Α. ΑΙΟΛΙΚΗ ΠΛΑΤΑΝΙΣΤΟΥ Α.Ε. - Ορνιθολογικές καταγραφές και παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας Α/Π Πύργος, Ν. Εύβοιας. Σύνταξη Προκαταρκτικών Ορνιθολογικών Μελέτων Α/Π Πύργος & Α/Π Πλακωτά-Λυκούρδι. Σύνταξη Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης. GAMESA ΑΕ. - Προκαταρκτική και Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη για την περιοχή εγκατάστασης των Αιολικών Πάρκων Σταυρός και Πόρτες-Κοκκινόχωμα Δ. Καρύστου Ν. Εύβοιας. JASPER ENERGY AE.

Ως προς τις "συμπληρωματικές" εποπτικές θέσεις με αρίθμηση 31, 6, 7, 1, 9 που από 2 (ΕΟΜ DAMCO κλπ. 2010) έγιναν 5 (ΕΟΜ ENEL 2014, πίνακας 3 παραρτήματος Ι), στην ΕΟΜ της DAMCO κλπ 2010 η πρώτη σχετική αναφορά στην  ενότητα 5 με τον τίτλο: «Μεθοδολογία καταγραφών» ήταν αυτή: «5.1 Εισαγωγή: Ο εντοπισμός των φωλιών των αρπακτικών ειδών είναι σημαντικός για την όσο το δυνατόν πιο πλήρη αξιολόγηση των επιπτώσεων του έργου. Τα είδη αυτά αφενός διατηρούν ολιγάριθμους πληθυσμούς που έχουν χαμηλούς ρυθμούς αύξησης και αφετέρου είναι πιο “απαιτητικά” ως προς την επιλογή ενδιαιτήματος (και θέσεων φωλιάσματος). Για την διαδικασία της αξιολόγησης των επιπτώσεων, είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς αν υπάρχει φωλιά σημαντικού αρπακτικού είδους σε σημείο που πρόκειται να εκχερσωθεί κατά την κατασκευή του έργου (απώλεια ενδιαιτήματος), ή σε μεγάλη εγγύτητα με το Α/Π (οπότε ενδέχεται να οχληθεί σημαντικά και να «εκτοπιστεί» ενώ αυξάνεται και η πιθανότητα πρόσκρουσης εφόσον η κινητικότητα στην περιοχή κοντά στη φωλιά θα είναι πιο έντονη). Κατά το Look and See (αλλά και κατά τη διάρκεια των VP) δόθηκε προσοχή στον εντοπισμό φωλιών των σημαντικών αρπακτικών της περιοχής μελέτης. Πιο συγκεκριμένα, ανά τακτά χρονικά διαστήματα κατά την άνοιξη ελέγχονταν σημεία σε εγγύτητα με την περιοχή μελέτης τα οποία αποτελούσαν εν δυνάμει κατάλληλα σημεία για φώλιασμα (πχ. βραχώδεις εξάρσεις κλπ.). Σε περιπτώσεις που υπήρχαν ενδείξεις για ύπαρξη φωλιάς (παρουσία των πτηνών εντός της φωλιάς, «πρόσφατη φωλιά», περιττώματα κάτω ή γύρω από τη φωλιά) αυτό καταγραφόταν στα πρωτόκολλα και στους χάρτες πεδίου (Fuller & Mosher 1981, Hardey et al. 2009). 5.2  Καταμέτρηση από Σημεία Θέας (Vantage Point Counts) ... Ορίστηκαν συνολικά 17 βασικά σημεία θέας (και για τους 2 ομίλους, βλ. χάρτη 1 και Εικόνα παρακάτω) σποραδικά κατανεμημένα στην περιοχή μελέτης, όπου έγιναν μετρήσεις πουλιών με τη μέθοδο Vantage Point στα υπό εξέταση αιολικά πάρκα, ενώ 1-2 επιπλέον σημεία ελέγχονταν τακτικά για την διαπίστωση πιθανού φωλιάσματος Σπιζαετού. Σε κάθε θέση καταμετρήθηκαν πουλιά που περνούσαν από προτεινόμενες θέσεις ανάπτυξης Α/Π ή κοντά σε αυτές.».

Στην μελέτη ΕΟΑ της ENEL-DAMCO 2014 οι σχετικές αναφορές διαφοροποιήθηκαν και αυτό για την "προσεκτικότερη σύνδεση" των έρευνών από τα λεγόμενα συμπληρωματικά σημεία εποπτείας, σε σχέση με την  κυρίως έρευνα πεδίου για την δραστηριότητα των πουλιών στις περιοχές χωροθέτησης των αιολικών, το γιατί θα γίνει κατανοητό στη συνέχεια: «Μεθοδολογία καταγραφών πεδίου και αξιολόγησης επιπτώσεων- 5.1 Μεθοδολογία καταγραφών πεδίου: Ο εντοπισμός των φωλιών (αλλά και των κούρνιων-roosting) των αρπακτικών ειδών είναι σημαντικός για την όσο το δυνατόν πιο πλήρη αξιολόγηση των επιπτώσεων του έργου. Τα είδη αυτά αφενός διατηρούν ολιγάριθμους πληθυσμούς που έχουν χαμηλούς ρυθμούς αύξησης και αφετέρου είναι πιο "απαιτητικά" ως προς την επιλογή ενδιαιτήματος (και θέσεων φωλιάσματος). Για την διαδικασία της αξιολόγησης των επιπτώσεων, είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς αν υπάρχει φωλιά σημαντικού αρπακτικού είδους σε σημείο που πρόκειται να εκχερσωθεί κατά την κατασκευή του έργου (απώλεια ενδιαιτήματος), ή σε μεγάλη εγγύτητα με το Α/Π (οπότε ενδέχεται να οχληθεί σημαντικά και να «εκτοπιστεί» ενώ αυξάνεται και η πιθανότητα πρόσκρουσης εφόσον η κινητικότητα στην περιοχή κοντά στη φωλιά θα είναι πιο έντονη). Έτσι κατά το Look and See (αλλά και κατά τη διάρκεια των VP) δόθηκε προσοχή στον εντοπισμό φωλιών των σημαντικών αρπακτικών της περιοχής μελέτης. Πιο συγκεκριμένα, ανά τακτά χρονικά διαστήματα κατά την άνοιξη ελέγχονταν σημεία σε εγγύτητα με την περιοχή μελέτης τα οποία αποτελούσαν εν δυνάμει κατάλληλα σημεία για φώλιασμα (πχ. βραχώδεις εξάρσεις κλπ.). Σε περιπτώσεις που υπήρχαν ενδείξεις για ύπαρξη φωλιάς (παρουσία των πτηνών εντός της φωλιάς, «πρόσφατη φωλιά», περιττώματα κάτω ή γύρω από τη φωλιά) αυτό καταγραφόταν στα πρωτόκολλα και στους χάρτες πεδίου (Fuller & Mosher 1981, Hardey et al. 2009). 5.1.1 Καταμέτρηση από σημεία θέας (vantage point counts, VP) ... Στον πίνακα 4 του παραρτήματος Ι, αναφέρονται υα σημεία θέας που χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο των καταγραφών για τους 8 ΑΣΠΗΕ και η θέα την οποία καλύπτουν. Πρόκειται για 12 βασικά σημεία και 5 βοηθητικά (βλ. και Χάρτες παραρτήματος ΙΙ)». 

Η πραγματοποίηση ορνιθολογικών ερευνών, σε πεδία ενδιαφέροντος, από εποπτικά σημεία, με  ταυτόχρονο τακτικό έλεγχο «για την διαπίστωση πιθανού φωλιάσματος Σπιζαετού», δεν γνωρίζουμε ακριβώς πως ακριβώς θα υποβοηθούσε τις ανωτέρω εργασίες,  λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη ευαισθησία του είδους στην ανθρώπινη παρουσία. Γνωρίζει η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ; 

Ο ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΖΕΥΓΟΥΣ ΣΠΙΖΑΕΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΩΝ ΠΕΔΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΩΝ ΤΡΙΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ (ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΙΟΛΙΚΩΝ)

ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ / ΕΟΜ DAMCO 2010

Ως προς τον Σπιζαετό και τα φερόμενα αποτελέσματα των ερευνων πεδίου της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ το διάστημα 2006-2010 είναι απολύτως αναγκαίες οι σχετικές παραπομπές από την ΕΟΜ DAMCΟ 2010: 

α) σελ. 64 / Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus). «Πρόκειται για ένα σπάνιο κινδυνεύον είδος, με σταθερό τοπικό πληθυσμό. Το 1989 μία από τις δύο γνωστές θέσεις φωλιών (στην περιοχή του Καβοντόρου) είχε πολύ καλή αναπαραγωγική επιτυχία εφόσον δύο νεαροί αετοί πέταξαν από την φωλιά. Η έρευνα βοήθησε να αποσαφηνισθεί το καθεστώς του είδους στην περιοχή της Όχης. Βρέθηκαν δύο ενεργές θέσεις αναπαραγωγής (φωλιές, ενεργές 2006, 2008), ενώ πιθανά υπάρχει και άλλο ένα ζευγάρι εντός της ευρύτερης περιοχής μελέτης (3 ζεύγη αναφέρονται και στα στοιχεία για τη ΖΕΠ). Τα ζευγάρια του είδους απαντώνται στο βόρειο, βορειοδυτικό και βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής της Όχης. Υπολογίζεται ότι ο ελληνικός πληθυσμός αριθμεί 85 έως 105 ζευγάρια (BirdLife International, 2004, 100-140 σύμφωνα με Κόκκινο βιβλίο 2009). Το είδος αν και πολύ ευκίνητο, είναι δυνητικά ευαίσθητο σε επιπτώσεις από  Α/Π καθώς και στις αλλοίωση των φυσικών περιοχών όπου τρέφεται και αναπαράγεται  (όχληση, προσκρούσεις) (Langston and Pullan, 2004).».

β) Ενότητα 9 «Αξιολόγηση σημαντικότητας επιπτώσεων - Ανάλυση», 9.2 «Μέγεθος των επιπτώσεων» (Το μέγεθος των επιπτώσεων εξετάζεται για κάθε σημαντικό είδος (που παρατηρήθηκε) και κάθε Α/Π ξεχωριστά (βλ. και Χάρτες 10-17 Παραρτήματος ΙΙ)).

Πάνω επεξεργασμένες εικόνες από την εφαρμογή  Google Earth. Απεικονίζοντα οι ΑΣΠΗΕ D1 και D2, οι θέσεις των ανεμογεννητριών, τα εποπτικά σημεία 13, 14, 25 για τον D1 (Καθάρα) και D2 12, 13 (Ανατολή) και τα συμπληρωματικά καθώς και  το Βαθύρεμα με την σκίαση, όπως στον χάρτη 6 της ΕΟΑ 2014 (με κλικ η εικόνα μεγαλώνει).

«9.2.1 Αιολικό Πάρκο Καθάρα (D1): (Διαχωρίζουμε τις αξιολογήσεις της ΟΙΚΟΜ για το είδος ενδιαφέροντος Σπιζαετός, σημ. ανάρτησης). Υπάρχουν κατά τόπους βραχώδεις εξάρσεις επί της κορυφογραμμής Καθάρα με μέτρια κλήση και ορεινά φρύγανα κυρίως με αφάνα, ρείκια, και πτεριδώνες. Η περιοχή αποτελεί τον υδροκρίτη της χαράδρας του ρέματος Γκιάλπιδες. Σε ορισμένα σημεία υπάρχουν συστάδες με αριές (ιδιαίτερα σε βραχοσχηματισμούς), μεμονωμένους πλάτανους ή και πλατανοδάση στις παρυφές της εν λόγω θέσης. Πρόκειται για κορυφογραμμές πάνω από τις δύο μεγάλες χαράδρες (Γκιάλπηδες, Βαθύρεμα). Το Α/Π βρίσκεται σε σχετική εγγύτητα με αξιόλογα ενδιαιτήματα ορνιθοπανίδας (βλ. και Χάρτη 3 Παραρτήματος, βραχώδεις σχηματισμοί, φαράγγια και αείφυλλα πλατύφυλλα δάση), ενώ οι Α/Γ 7, 8, 11 και 12 βρίσκονται σε εγγύτητα με βραχώδεις σχηματισμούς. Το εν λόγω Α/Π βρίσκεται σε εγγύτητα με τα σχεδιαζόμενα Α/Π D2 (Ανατολή) ... Η εμβέλεια κίνησης του Σπιζαετού και του Φιδαετού, περιλαμβάνει και το γειτονικό Α/Π Ανατολή (D2) ... ».

«9.2.2.1 Επιπτώσεις από προσκρούσεις (collision): ... οι ενδεχόμενες επιπτώσεις αφορούν  μόνο στη φάση λειτουργίας του έργου και συγκεκριμένα στο μέγεθος της επίπτωσης από ενδεχόμενες προσκρούσεις των πτηνών σε κάποια/ες από τις 14 Α/Γ ή στο δίκτυο της υψηλής τάσης το οποίο διασχίζει την ζώνη καταγραφών του D1 (2km) σε μήκος περίπου 4500m (άξονας ΒΑ - ΝΔ). Το δίκτυο υψηλής τάσης διατρέχει την περιοχή σε επαρκή απόσταση από τις κορυφογραμμές όπου υπάρχει η μεγαλύτερη συγκέντρωση κινήσεων και διασχίζει κάθετα τον νότιο κλάδο του D1 (μεταξύ Α/Γ 10 και 11 *Ο νότιος κλάδος του D1 καταργήθηκε με την ΜΠΕ 2016 σημείωση ανάρτησης) … Στον Πίνακα 20 αναλύονται οι κινήσεις όλων των ειδών που καταγράφηκαν με τη μέθοδο Vantage Point Counts κατά τη διάρκεια των 35 ημερών (76 ώρες περίπου) που καλύφθηκαν στα 3 Σημεία θέας του D1 (*6).   Από τα πλέον σημαντικά είδη, ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus) και ο Φιδαετός (Circaetus gallicus) έχουν την πιο έντονη παρουσία (11 και 26% των ημερών αντίστοιχα στη Ζώνη Α, 14 και 17% αντίστοιχα στη Ζώνη Β) και φαίνεται ότι διατηρούν αναπαραγωγικές επικράτειες στην περιοχή μελέτης … Σε ότι αφορά στο ύψος πτήσης στην ζώνη Α [(βλ. Εικόνα 7 (στην ΕΟΜ DAMCO 2010)], ο Φιδαετός καταγράφηκε στη Ζώνη Α, κυρίως σε ύψος 30-120m. Ο Σπιζαετός καταγράφηκε στο ίδιο εύρος ύψους και ψηλότερα (>120m). Η συχνή παρουσία των δυο αρπακτικών (Φιδαετός, Σπιζαετός), συνδέεται με τη φωλεοποίηση τους στην περιοχή. Από τις επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν βρέθηκε μια φωλιά Σπιζαετού ΒΑ των Α/Π σε απόσταση περίπου 700m (ζώνη B παρατήρησης) από το σημείο επαφής του D1 με το D2 (παρατηρήθηκαν άτομα πλησίον της φωλιάς τα έτη 2006, 2008 και 2010) … Όπως μπορεί να δει κανείς και στο Χάρτη 10 του Παραρτήματος οι καταγεγραμμένες κινήσεις των σημαντικών ειδών εντοπίζονται κυρίως στο Β και ΒΔ κλάδο του D1 (στην ευρύτερη περιοχή του οποίου υπάρχουν και σημαντικά ενδιαιτήματα για τα πουλιά, βλ. και Χάρτη 3 Παραρτήματος), ενώ λίγες κινήσεις αφορούν στο νότιο κλάδο (Α/Γ 9-14). Με βάση τα παραπάνω εκτιμάται το μέγεθος της επίπτωσης από προσκρούσεις και παρουσιάζεται στον παρακάτω Πίνακα (21).».

(*6) Δεν αναφέρονται τα λεγόμενα συμπληρωματικά VP που εμφανίστηκαν στην ΕΟΑ 2014. Τα 3 εποπτικά σημεία που χρησιμοποίησε η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ήταν τα υπ’ αριθ. 13, 14, 25 βλ. πιο πάνω πίνακα της ΕΟΜ DAMCO κλπ 2010 με τα εποπτικά σημεία και τον αντίστοιχο πίνακα για τους 16 ΑΣΠΗΕ ΤΕΡΝΑ+DAMCO).

Πίνακας 21: «Εκτίμηση του μεγέθους της επίπτωσης από προσκρούσεις στα σημαντικά είδη πτηνών του Αιολικού Πάρκου. Για τον Φιδαετό και τον Σπιζαετό, το μέγεθος της επίπτωσης εκτιμάται ως μέτριο καθώς καταγράφηκαν με μέτρια συχνότητα στην περιοχή μελέτης και στη ζώνη Α ενώ για τον Σπιζαετό εντοπίστηκε φωλιά (ενεργή τουλάχιστον τα έτη 2006 και 2008) σε απόσταση περίπου 700m από το ανατολικό τμήμα του D1. Και τα 2 είδη διατηρούν μικρό πληθυσμό στην ευρύτερη περιοχή (3-4 ζευγάρια) ενώ ο ελληνικός πληθυσμός του Σπιζαετού είναι επίσης σχετικά μικρός. Επιπλέον, τα 2 είδη δέχονται κάποιες συνεργιστικές επιπτώσεις και από το γειτονικό Α/Π Ανατολή αφού και σε αυτό έχουν σχετικά έντονη παρουσία.» (δεν είναι όλες οι εμφάσεις της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ).

https://phys.org/news/2016-09-endangered-adult-bonelli-eagles-year.html 

«9.2.1.2 Επιπτώσεις από ενόχληση - φραγμούς ανάσχεσης (disturbance–barrier effect) Αφορά στη φάση κατασκευής και λειτουργίας του έργου.».

Πίνακας 22: «Εκτίμηση του μεγέθους της επίπτωσης από ενόχληση (εκτόπιση) ή φράγμα ανάσχεσης στα σημαντικά είδη πτηνών του Αιολικού Πάρκου. Για τον Σπιζαετό το μέγεθος της επίπτωσης από ενόχληση και φράγμα ανάσχεσης εκτιμάται ως μέτριο αφού διατηρεί φωλιά σε απόσταση περίπου 700m από το ανατολικό τμήμα του Α/Π (αλλά και το Α/Π Ανατολή D2), παρουσιάζει μέτρια κινητικότητα στην περιοχή ενώ σε περίπτωση εκτόπισης τα διαθέσιμα σημεία για φώλιασμα (βραχώδεις σχηματισμοί) στην ευρύτερη περιοχή πλησίον του έργου δεν είναι άφθονα.».

«9.2.1.3 Επιπτώσεις από την άμεση απώλεια ενδιαιτημάτων (direct habitat loss). Αφορά μόνο τη φάση κατασκευής του έργου και ουσιαστικά αξιολογείται το μέγεθος της επίπτωσης της άμεσης απώλειας ενδιαιτημάτων των σημαντικών ειδών πτηνών στους πληθυσμούς αυτών.». 

Πίνακας 23: «Εκτίμηση του μεγέθους της επίπτωσης από την άμεση απώλειαενδιαιτημάτων στα σημαντικά είδη πτηνών του Αιολικού Πάρκου. Στον Πίνακα 6 του Παραρτήματος Ι παρουσιάζεται η επιφάνεια του κάθε οικοτόπου που θα εκχερσωθεί για την δημιουργία των γηπέδων των Α/Γ και του νέου οδικού δικτύου (εντός του πολυγώνου ανάπτυξης). Έτσι, σε σχέση με την συνολική έκταση κάθε οικότοπου στο SCI, για τη δημιουργία των γηπέδων εγκατάστασης και του νέου οδικού δικτύου εντός αυτού, θα εκχερσωθούν ιδιαίτερα μικρές επιφάνειες και συγκεκριμένα το 0,002% του 5340h (Garrigues της Ανατολικής Μεσογείου), το 0,001% του 5420 (Φρύγανα με Sarcopoterium spinosum) το 0,0005% του 9340 (Δάση με Quercus ilex) και αμελητέες εκτάσεις του 8210 (ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση). Η επιφάνεια που εκχερσώνεται για την κατασκευή των γηπέδων και του νέου οδικού δικτύου είναι πολύ μικρή (ενώ υπάρχουν και διαθέσιμες εκτάσεις των συγκεκριμένων οικοτόπων στην περιοχή πλησίον της περιοχής μελέτης). Επίσης, έχει προβλεφθεί μετά το πέρας των εργασιών κατασκευής του έργου να πραγματοποιηθεί φυτική αποκατάσταση των θέσεων επέμβασης. Ως εκ τούτου θεωρούμε ότι το μέγεθος της επίπτωσης είναι αμελητέο.».

9.2.1.4 «Συνολική Αξιολόγηση της σημαντικότητας των επιπτώσεων. Με βάση την ανάλυση των παραγράφων 9.1 και 9.2 και την αξιολόγηση με βάση τους Πίνακες 16-17-18(*7) προκύπτει ο παρακάτω Πίνακας, στον οποίον αναφέρεται και συνοψίζεται η σημαντικότητα των επιπτώσεων για κάθε είδος. Για τον Σπιζαετό η σημαντικότητα των επιπτώσεων (πρόσκρουσης και ενόχλησης) κρίνεται μέτρια.».

Πίνακας 24: «Αξιολόγηση της σημαντικότητας κάθε εξεταζόμενης επίπτωσης στα σημαντικά είδη (*8), με βάση την οικολογική ευαισθησία, το ρίσκο (εμφάνισης) και το μέγεθος της επίπτωσης.».

(*7) Δεν είναι της παρούσης η αποτίμηση των "μεθοδικών προσαρμογών" που έκανε χρήση η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στις τυποποιημένες μήτρες αποτελεσμάτων,  για τις ανάγκες των πελατών της. Αυτή θα γίνει στην επόμενη ανάρτηση.  

(*8) Έχει διαχωριστεί από τον πίνακα ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus ή αετός Bonelli).

«9.2.2 Αιολικό Πάρκο Ανατολή (D2) H περιοχή ανατολικά της κορυφογραμμής Ανατολή (Προφήτης Ηλίας Καβοντόρου) δημιουργεί υδροκρίτη τη χαράδρα Σχίζαλης, πάνω από το ομώνυμο χωριό. Είναι μια μικρή χαράδρα, με συστάδες αριών, πλατανιών και τυπικά φρύγανα ... Αντίστοιχα, η κορυφογραμμή και οι χαράδρες μεταξύ Πρόκας-Ανατολής (περιοχή «Ανεμοπύλα») αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς βραχώδεις σχηματισμούς της ευρύτερης περιοχής μελέτης. Η κορυφογραμμή δημιουργεί τον υδροκρίτη του εκτεταμένου βραχώδους φαραγγιού Βαθυρέματος. Το Α/Π βρίσκεται σε εγγύτητα με σημαντικά ενδιαιτήματα ορνιθοπανίδας (βλ. και Χάρτη 3 Παραρτήματος ΙΙ, βραχώδεις σχηματισμοί, φαράγγια και αείφυλλα πλατύφυλλα δάση), ενώ οι Α/Γ 1 και 2 βρίσκονται σε εγγύτητα με βραχώδεις σχηματισμούς. Το εν λόγω Α/Π βρίσκεται σε εγγύτητα με τo σχεδιαζόμενo Α/Π D1 (Καθάρα) ... ».

«9.2.2.1: Επιπτώσεις από προσκρούσεις (collision) Ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus) και ο Φιδαετός (Circaetus gallicus) έχουν την πιο έντονη παρουσία (17 και 29% των ημερών αντίστοιχα στη Ζώνη Α, 13 και 21% αντίστοιχα στη Ζώνη Β) και φαίνεται ότι διατηρούν αναπαραγωγικές επικράτειες στην περιοχή μελέτης. Η συχνή παρουσία των δυο αρπακτικών (Φιδαετός, Σπιζαετός), συνδέεται με τη φωλεοποίηση τους στην περιοχή. Από τις επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν βρέθηκε μια φωλιά Σπιζαετού ΒΔ των Α/Π σε απόσταση περίπου 700m (ζώνη B παρατήρησης) από το σημείο επαφής του D1 με το D2 (παρατηρήθηκαν άτομα πλησίον της φωλιάς τα έτη 2006, 2008 και 2010) ... Όπως μπορεί να δει κανείς και στο Χάρτη 11 του Παραρτήματος ΙΙ οι καταγεγραμμένες κινήσεις των σημαντικών ειδών εκτείνονται σε όλο το μήκος του D2. Οι κινήσεις του Σπιζαετού είναι πιο συχνές στο δυτικό τμήμα του D2 πλησίον της φωλιάς. Η κορυφογραμμή στην οποία χωροθετείται το Α/Π D2 φαίνεται ότι χρησιμοποιείται σχετικά συχνά από τα αρπακτικά είδη της περιοχής κατά την κίνηση τους, και αυτό πιθανόν να σχετίζεται με το ότι «οδηγεί» (μέσω των ανοδικών ρευμάτων τα οποία εκμεταλλεύονται τα αρπακτικά είδη) προς τα χαμηλότερα υψόμετρα του Καβοντόρο ... ».

 

Πίνακας 26: «Εκτίμηση του μεγέθους της επίπτωσης από προσκρούσεις στα σημαντικά είδη πτηνών του Αιολικού Πάρκου. Για τον Φιδαετό και τον Σπιζαετό, το αντίστοιχο μέγεθος εκτιμάται μέτριο καθώς καταγράφηκαν με μέτρια συχνότητα στην περιοχή μελέτης και στη ζώνη Α ενώ για τον Σπιζαετό εντοπίστηκε φωλιά (ενεργή τουλάχιστον κατά τα έτη 2006 και 2008) σε απόσταση περίπου 700m από το δυτικό τμήμα του D2. Και τα 2 είδη διατηρούν μικρό πληθυσμό στην ευρύτερη περιοχή (3-4 ζευγάρια) ενώ ελληνικός πληθυσμός του Σπιζαετού είναι επίσης σχετικά μικρός. Επιπλέον, τα 2 είδη δέχονται κάποιες συνεργιστικές επιπτώσεις και από το γειτονικό Α/Π Καθάρα D1 αφού και σε αυτό έχουν σχετικά έντονη παρουσία ... ».

9.2.2.2 «Επιπτώσεις από ενόχληση - φραγμούς ανάσχεσης (disturbance–barrier effect) Αφορά στη φάση κατασκευής και λειτουργίας του έργου.».

Πίνακας 27: «Εκτίμηση του μεγέθους της επίπτωσης από ενόχληση ή φράγμα ανάσχεσης στα σημαντικά είδη πτηνών του Αιολικού Πάρκου ... Για τον Σπιζαετό το μέγεθος της επίπτωσης από ενόχληση και φράγμα ανάσχεσης εκτιμάται μέτριο αφού διατηρεί φωλιά σε απόσταση 700m από το δυτικό τμήμα του Α/Π (αλλά και το Α/Π Καθάρα D1), παρουσιάζει μέτρια κινητικότητα στην περιοχή ενώ σε περίπτωση εκτόπισης τα διαθέσιμα σημεία για φώλιασμα (βραχώδεις σχηματισμοί) στην περιοχή πλησίον του έργου δεν είναι άφθονα.».

9.2.2.3 «Επιπτώσεις από την άμεση απώλεια ενδιαιτημάτων (direct habitat loss) Αφορά μόνο τη φάση κατασκευής του έργου και ουσιαστικά αξιολογείται το μέγεθος της επίπτωσης της άμεσης απώλειας ενδιαιτημάτων των σημαντικών ειδών πτηνών στους πληθυσμούς αυτών.».

Πίνακας 28: «Εκτίμηση του μεγέθους της επίπτωσης από την άμεση απώλεια ενδιαιτημάτων στα σημαντικά είδη πτηνών του Αιολικού Πάρκου.Η επιφάνεια που εκχερσώνεται για την κατασκευή των γηπέδων και του νέου οδικού δικτύου είναι πολύ μικρή (ενώ υπάρχουν και διαθέσιμες εκτάσεις των συγκεκριμένων οικοτόπων στην περιοχή πλησίον της περιοχής μελέτης). Επίσης έχει προβλεφθεί μετά το πέρας των εργασιών κατασκευής του έργου να πραγματοποιηθεί φυτική αποκατάσταση των θέσεων επέμβασης. Ως εκ τούτο θεωρούμε ότι το μέγεθος της επίπτωσης είναι αμελητέο.».

9.2.2.4 «Συνολική Αξιολόγηση της σημαντικότητας των επιπτώσεων. Με βάση την ανάλυση των παραγράφων 9.1 και 9.2 και την αξιολόγηση με βάση τους Πίνακες 16-17-18 προκύπτει ο παρακάτω Πίνακας, στον οποίον αναφέρεται και συνοψίζεται η σημαντικότητα των επιπτώσεων για κάθε είδος. Για τον Σπιζαετό κρίνεται μέτρια η σημαντικότητα της επίπτωσης από προσκρούσεις και από ενόχληση.».

Πίνακας 29: «Αξιολόγηση της σημαντικότητας κάθε εξεταζόμενης επίπτωσης στα σημαντικά είδη, με βάση την οικολογική ευαισθησία, το ρίσκο (εμφάνισης) και το μέγεθος της επίπτωσης.».

____________________________

Στην ΕΟΜ 2010 DAMCO κλπ ακολουθεί η εκτίμηση του μεγέθους της επίπτωσης και για τα λοιπούς ΑΣΠΗΕ D3-D8, με την ίδια μονοδιάστατη, μεροληπτική μεθοδολογία της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ, η οποία κατέληξε τελικά στα κατωτέρω συμπεράσματα, τα οποία τμηματικά αποτιμώνται συνοπτικώς. Είναι τόσο εκτός πραγματικότητας τα συμπεράσματα της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ που δεν χρειάζονταν σελίδες επί σελίδων για την αναίρεση τους. Ιδού τα συμπεράσματα του κου Ευάγγελου Παππά και ΣΙΑ ΕΠΕ:

«10 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. 10.1 Γενικά: Γενικά οι ψηλές κορυφές γύρω από την κορυφή της Όχης και η περιοχή πλησίον του Καφηρέα, εμφανίζονται να είναι αξιόλογες για τα σημαντικά είδη πουλιών της περιοχής ενώ στα νότια και ανατολικά τμήματα του προτεινόμενου έργου η παρουσία σημαντικών ειδών ήταν λιγότερο έντονη ... Όπως αναμενόταν, εφόσον το έργο δεν χωροθετείται πλησίον κάποιου υγροτοπικού συστήματος (στο οποίο πιθανόν να υπήρχε μεγάλες συγκεντρώσεις πτηνών σε σχετικά μικρό χώρο) (*9), η σημαντικότητα των επιπτώσεων είναι χαμηλή ή πολύ χαμηλή για την πλειονότητα των ειδών της περιοχής. Η οικολογία, η πυκνότητα και η συχνότητα καταγραφής των περισσότερων ειδών (στρουθιόμορφα και περαστικά αρπακτικά) συνηγορούν ως προς το παραπάνω συμπέρασμα. Δεν παρατηρήθηκαν είδη τα οποία θεωρούνται ιδιαίτερα ευαίσθητα σε επιπτώσεις από Α/Π (πχ. Χρυσαετός Aquila chrysaetos, Όρνια Gyps fulvus ή είδη του γένους Milvus spp.) (*10). Επιπρόσθετα, η ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας, δείχνει ότι η πλειονότητα των κινήσεων των πτηνών πραγματοποιείται εκτός της «ζώνης ρίσκου» (*11), ενώ σε γενικές γραμμές τα πτηνά αντιλαμβάνονται και αποφεύγουν ενεργητικά τις Α/Γ (*12). Επίσης, η θνησιμότητα από προσκρούσεις με Α/Γ είναι γενικά χαμηλή (*13), και σαν απόλυτη τιμή αλλά και σε σχέση με άλλες ανθρωπογενείς πηγές θνησιμότητας.Η ενδεχόμενη όχληση και εκτόπιση, μέχρι σήμερα, έχει τεκμηριωθεί καλύτερα σε υδρόβια είδη σε διαχείμαση ή σε στάθμευση κατά τη μετανάστευση (stop-over) ενώ οι επιπτώσεις από φράγμα ανάσχεσης συνδέονται με πολύ μεγάλα Α/Π (δεκάδων χιλιομέτρων) τα οποία προκαλούν σημαντικές εκτροπές στις κινήσεις των πτηνών, κάτι το οποίο δεν ισχύει για το εξεταζόμενο έργο (*14). ».
 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΒΗΜΑ-ΒΗΜΑ

 

(*9) Οι ΑΣΠΗΕ χωροθετούνται σε γειτονικές, χαμηλού ύψους, κορυφογραμμές του συμπλέγματος της Όχη. Από την άποψη της ορνιθολογικής επικινδυνότητας, οι χωροθετήσεις αιολικών σε γειτονικές λοφοσειρές-κορυφογραμμές, που μάλιστα όπως στην παρούσα περίπτωση, αθροιστικά και σε μικρές μεταξύ τους αποστάσεις, καταλαμβάνουν με το αποτύπωμα τους πάνω από το 50% της ΖΕΠ, βλ. χάρτη ομοειδών έργων στην ΕΟΑ 2016,  δεν μπορεί να θεωρηθούν μικρότερης κλίμακας  απειλή για τα πουλιά σε σχέση με αυτές κοντά σε υγροτοπικά συστήματα. Πρόκειται για χωροθετήσεις μεγάλης επικινδυνότητας σύμφωνα με τις ενδεικτικά παρατιθέμενες βιβλιογραφικές αναφορές: [Hötker, H., Thomsen, K.-M. & Jeromin, H. (2006) Impacts on biodiversity of exploitation of renewable energy sources: the example of birds and bats - facts, gaps in knowledge, demands for further research, and ornithological guidelines for the development of renewable energy exploitation. Michael-Otto-Institut im NABU, Bergenhusen, Germany. «Wind farms on bare mountain ridges or where there is a sharp change in relief (for example at plateau edges), which are quite common in the USA and Spain, caused high casualty rates, in particular for birds of prey. In central Europe, wetlands stood out as having parti- cularly high casualty rates. Collision rates of more than two birds per wind turbine per year were only recorded at wetlands or on mountain ridges. The influence of habitat ( categorised as: wetlands; mountain ridges; or other) on the collision rates was statistically significant ((Kruskal-Wallis Test; Chi2=7.27; df=2; p<0.05)...» # Birds of Prey and Wind Farms: Analysis of Problems and Possible Solutions (2017) Hermann Hötker, Oliver Krone, Georg Nehls. (7.4.3. Structural Analysis in the Surroundings of Wind Turbines Depending on region, terrain, wind speeds, thermals and the expected number of windy days, wind turbines are erected in areas with the highest potential for wind. These are often characterised by topographic structures like hilly landscapes, mountain ridges or fjords. Several studies could prove that such topographies increase the collision risk for birds of prey because the birds take advantage of favourable conditions like thermals or upwind for energetically cheaper flight (Barrios and Rodriguez 2004; Smallwood and Thelander 2004; Follestad et al. 2007).].

(*10) Σχετικά "με τα είδη που έχει αποδειχθεί ότι είναι ευαίσθητα στις ανεμογεννήτριες" και τα συνωδά τους έργα βλ.: «Comments on the report "Wind Energy Developments and Natura 2000", edited by the European Commission in October 2010. Hubertus Illner»: «The EU guidance ANNEX II: Bird species considered to be particularly vulnerable to wind farms- Bird strike / collision. The EU Guidance on wind energy development in accordance with the EU nature legislation (thereafter called EU Guidance) listed several bird species which are subject to different types of detrimental effects by wind farms. The explanations below should clarify that the following summary statement of the EU Guidance (p. 102) on onshore collision fatalities of birds doesn´t match the current state of research: "Collision rates are overall very low, but with the noteworthy exception of high frequency of fatalities involving raptors. Special concern has to be raised for e.g. Eurasian Griffon Vulture (Gyps fulvus), Egyptian Vulture (Neophron percnopterus), White-tailed Eagle (Haliaeetus albicilla), Golden Eagle (Aquila chrysaetos), Red Kite (Milvus milvus) and Common Kestrel (Falco tinnunculus). Single cases with high number of fatalities at various locations in e.g. California, Spain and Norway have attracted wide-spread publicity, but risks are highly site- specific.". A thorough examination of the German list of wind turbine fatalities shows that EU-list is incomplete regarding especially the bird strike / collision risk of several species.» Βλ.  p. 12, 13 … The presented risk assessment of 91 bird species is based on 1148 wind turbine fatalities of 83 bird species from the German wind turbine fatality database and takes into account methodological constraints, the biology of species and published results (mainly from Europe, not cited in detail here). This additional information and the detailed explanation of the assessment procedure should considerably enhance the coverage and reliability to the assessment made by the EU Guidance document in Annex II. In this document, several risk assessments were made on a poor data basis: 57 out of 91 species got a question mark in column f) of the table. But in 24 of those cases I assumed a higher risk class might be more likely and in all 8 cases where I assumed a lower risk class might be more likely the next lower risk class was still high or medium. The EU Guidance recognizes the internationally accepted precautionary principle (IUCN 2007) e.g. on page 67: "The emphasis should be on objectively demonstrating, with reliable supporting evidence, that there will be no adverse effects on the Natura 2000 site. For this reason, the lack of scientific data or information on the potential risk or significance of impacts cannot be a reason to proceed with the plan or project." Carrete et al. (2010) re-affirmed the need for applying this principle to minimize the impact of wind-farms on populations, especially of long-lived species. Therefore, a revision of Annex II of the EU Guidance is required which considers also the new information derived from the German fatality list. The application of the precautionary principle needs to incorporate also collision risk assessments which are based on a poor data basis but give plausible arguments for a potential significant risk.».  Βλ. εδώ: http://www.abu-naturschutz.de/naturschutzthemen/windkraft.html την από Φεβρουάριο του 2012 εκτενέστερη έκδοση της ανωτέρω εμπεριστατωμένης έκθεσης Ιllner με την ταξινόμηση 91 ειδών πουλιών αναπαραγωγής, όσον αφορά στον κίνδυνο σύγκρουσης τους με ανεμογεννήτριες με τίτλο: «Windenergie-Entwicklungund NATURA 2000, Herleitung vogelartspezifischer Kollisionsrisiken anWindenergieanlagen und Besprechung neuer Forschungsarbeiten» για την συμπλήρωση του ελλιπούς οδηγού: «Wind Energy Developments and Natura 2000» της Ε.Ε. Βλ. και επικαιροποιημένη (2017) ταξινόμιση της επικινδυνότητας πρόσκρουσης σε ανεμογεννήτριες βάσει των στατιστικών της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του Βρανδεμβούργου http://www.mugv.brandenburg.de/cms/detail.php/bb2.c.451792.de ανά είδος ορνιθοπανίδας και της επιστημονικής τεκμηρίωσης: http://www.lfu.brandenburg.de/cms/media.php/lbm1.a.3310.de/vsw_dokwind_voegel.pdf
http://www.abu-naturschutz.de/images/hubertus/Illner_13Mrz2017__Kollisionsrisiko_Voegel_WEA_BRD_Basis_Duerrliste.pdf

Υπενθυμίζουμε πάλι την νομολογία ΔΕΕ, ΣτΕ: όσον αφορά τα στοιχεία βάσει των οποίων οι αρμόδιες αρχές μπορούν να αποκτήσουν την αναγκαία βεβαιότητα ότι ένα σχέδιο δεν πρόκειται να έχει επιβλαβείς συνέπειες για την ακεραιότητα του οικείου τόπου, δεδομένου ότι, στην περίπτωση κατά την οποία παραμένουν αμφιβολίες ως προς την απουσία τέτοιων συνεπειών, οι εν λόγω αρχές οφείλουν να αρνηθούν την παροχή της αιτούμενης εγκρίσεως, πρέπει να αποκλεισθεί η διατήρηση, από επιστημονικής απόψεως, οποιασδήποτε εύλογης αμφιβολίας, ενώ εξυπακούεται ότι οι αρμόδιες αρχές πρέπει να στηριχθούν στις πλέον εξελιγμένες επιστημονικές γνώσεις επί του θέματος (βλ. αποφάσεις Waddenzee, υπόθεση C-127/02 σκέψεις 59 και 61, και Castro Verde, υπόθεση C-239/04 σκέψη 24).

(*11) Save the Eagles International (STEI) have long been claiming that raptors are attracted to wind farms. They recently documented this claim with pictures , while scientific studies had already found evidence of it. “Would so many be killed around the world if they “avoided” or “were displaced” by wind turbines?” ( – “Of course not”, replies conservationist Mark Duchamp, who founded STEI: “many ornithologists doing environmental impact assessments say raptors are “displaced” by wind farms, because if they said they were “killed” they would lose their jobs.”
https://savetheeagles.wordpress.com/2013/05/28/raptors-attracted-to-windfarms-2/
https://savetheeagles.wordpress.com/birdkill-pictures/
https://wcfn.org/2013/07/01/tip-of-the-iceberg/
Wind turbines and bats – a pilot study. Report to Swedish National Energy Association. Ahlén, I. (2002).  “Patterns of migrating soaring migrants indicate attraction to marine wind farms, Henrik Skov, Mark Desholm, Stefan Heinänen, Johnny A. Kahlert, Bjarke Laubek, Niels Einar Jensen, Ramūnas Žydelis, Bo Præstegaard Jensen (Oct. 2016) Based on a post-construction monitoring study, we show that all raptor species displayed a significant attraction behaviour towards a wind farm. The modified migratory behaviour was also significantly different from the behaviour at nearby reference sites. The attraction was inversely related to distance to the wind farm and was primarily recorded during periods of adverse wind conditions. The attraction behaviour suggests that migrating raptor species are far more at risk of colliding with wind turbines at sea than hitherto assessed.”

A) - RANGE MANAGEMENT PRACTICES TO REDUCE WIND TURBINE IMPACTS ON BURROWING OWLS AND OTHER RAPTORS IN THE ALTAMONT PASS WIND RESOURCE AREA, CALIFORNIA - California Energy Commision, PIER Final Project Report - Dr Smallwood et al. (October 2009) : ---> LINK Significant quotes : "This study found evidence that suggests the APWRA (Altamont Pass Wind Resource Area, i.e. wind farm ) may be a population sink for golden eagles as well as burrowing owls." "Golden eagles are especially susceptible to turbine collisions on multiple slope settings and appear to ignore operating turbines." The above invalidates the often-made claim that birds avoid getting close to operating wind turbines. "The strongest (flight) pattern was the use of ridge crests and hill peaks of slopes facing south and southwest, which were principal wind directions in the study area. Raptors used these relatively small areas for most of their foraging flights, such as hovering and kiting.... Raptors are thus keying in on the same topographic features that also provide ideal conditions for placement of wind turbines." Raptors and wind farms, evidently, are on a collision course.
"Golden eagles were often recorded gliding or contouring over these locations, relying on the declivity winds to power their flights and on surprise of prey items as they crested ridges and hills." That´s one more reason for golden eagles to favour hill-tops and ridges. “Golden eagles flew within 25 m of turbines about 4.5 times more often other than expected when they were not operating, but also about 3.2 times more often than expected when they were operating.” “Smallwood and Thelander (2004, 2005) reported that raptors fly disproportionately close to wind turbines, flying within 50 meters of wind turbines between seven and ten times more often than expected by chance. ” “Golden eagles perched within 25 m of operating turbines 6.5 times more often other than expected” “All raptors as a group were observed perching on or within 25m of turbines between four and seven times more often than expected...” This, plus the high raptor mortality scientifically recorded at wind farms, are conclusive evidence that wind turbines appear to be attracting raptors. This may be explained by the findings of Dr. Smallwood regarding slopes and ridges facing prevailing winds: they create declivity winds which attract raptors, enabling them to hover or hang suspended in flight like a kite. Unfortunately, wind farm developers are also attracted to the same windy slopes and ridges, to maximise profit. There may be additional factors attracting raptors close to wind turbines : - scavenging : raptors get close to the turbines looking for birds killed or maimed by the blades, - rodents abound under the turbines because they find it easy to dig burrows in the soil that has been softened by earth-moving equipment, and they find a suitable food supply (weeds) in the open fields around wind turbines : LINK to picture - because this is where the wind blows strongest (micro -siting of the turbines), which makes for effortless gliding, hovering, kiting, and for easy take-offs, - because they are the best, or the only perching sites around - because wind farms are surrounded by land that has been cleared of vegetation, and most raptors are looking for open spaces where they can see their prey and manoeuvre to grab it. - curiosity, - or a combination of these factors.

(*12) Στα πουλιά όπως και στους ανθρώπους, τα πτερύγια φαίνεται να κινούνται με αργό ρυθμό. Ωστόσο, κινούνται με ταχύτητα έως και 300 χλμ. / Ώρα. Αυτός είναι ο υπολογισμός για το μοντέλο ENERCON 2.3 MW E-70: 71m (διάμετρος) x 3.14 = περιφέρεια 223m x 21.5 περιστροφές ανά λεπτό (σε ανέμους άνω των 45 km / h) = 4.794m που διανύονται από την άκρη κάθε λεπίδας σε λεπτό x 60 λεπτά = 287.640 μ. Η διαφορά μεταξύ της φαινομενικής βραδύτητας και της πραγματικής υψηλής ταχύτητας περιστροφής του ακραίου τμήματος των πτερυγίων του ρότορα, καθώς και η έλξη που ασκούν, είναι οι παράγοντες που μετατρέπουν τις ανεμογεννήτριες σε θανατηφόρες παγίδες για πουλιά και νυχτερίδες. Βλ. και http://www.iberica2000.org/es/Articulo.asp?Id=3071

(*13) Comparing bird and bat fatality‐rate estimates among North American wind‐energy projects KS Smallwood - Wildlife Society Bulletin, 2013 - Wiley Online Library «...I estimated 888,000 bat and 573,000 bird fatalities/year (including 83,000 raptor fatalities) at 51,630 megawatt (MW) of installed wind-energy capacity in the United States in 2012...». Estimates of bird collision mortality at wind facilities in the contiguous United States SR Loss, T Will, PP Marra - Biological Conservation, 2013 - Elsevier «We estimate bird mortality at monopole wind turbines in the contiguous U.S. • Between 140,000 and 328,000 birds are killed annually at monopole turbines». Πάνω από 18.000 ανεμογεννήτριες στην Ισπανία (2012), θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια ετήσια θνησιμότητα πτηνών και νυχτερίδων μεταξύ 6 και 18 εκατομμυρίων ατόμων.
http://www.seo.org/2012/01/12/seobirdlife-presenta-una-nueva-guia-para-la-evaluacion-del-impacto-de-parques-eolicos-en-aves-y-murcielagos/

(*14) https://wcfn.org/2015/06/04/covering-up-the-massacre/
«Planning authorities which give the green light to wind projects rarely have other bird data at hand than what’s reported in impact studies prepared by unethical consultants. I read about a hundred of these reports over the past 12 years, and none concluded that the impact on the environment would be unacceptable, even when the project was to be located inside a protected nature reserve, or was threatening an endangered species with extinction. None of them was honest, without errors or omissions, and free of manipulations.».

 ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΟΜ 2010 (DAMCO ΚΛΠ) ΣΥΝΕΧΕΙΑ

«Αυτό σημαίνει, (θεωρώντας ότι η πιθανότητα σημαντικών επιπτώσεων είναι σε γενικές γραμμές πολύ χαμηλή), η περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση πρέπει να εστιάζει στις περιπτώσεις εκείνες όπου είναι σημαντικό να διερευνηθεί αυτή η πιθανότητα, δηλαδή: 1. Όταν πρόκειται για είδη σπάνια ή απειλούμενα και με μικρούς πληθυσμούς, ειδικά για τα αρπακτικά τα οποία και λόγω της βιολογίας τους (κ-στρατηγική: χαμηλή γονιμότητα, χαμηλή θνησιμότητα, μεγάλη διάρκεια ζωής). είναι πιο ευαίσθητα. Σε τέτοιες περιπτώσεις ακόμα και μια μικρή πρόσθετη θνησιμότητα μπορεί να είναι κρίσιμη. Έτσι, ενώ για άλλα είδη (πχ στρουθιόμορφα) με μια ενδεχόμενη απώλεια ενός ζευγαριού οι επιπτώσεις στον τοπικό πληθυσμό είναι ουσιαστικά αμελητέες, για τα αρπακτικά είδη (και ειδικά για τα είδη με μικρούς πληθυσμούς) η ίδια απώλεια μπορεί να είναι μεγάλης σημασίας για τον τοπικό πληθυσμό (ειδικά αν τα άτομα αυτά είναι αναπαραγωγικά ώριμα). Τα παραπάνω (μεγαλύτερη ευαισθησία λόγω βιολογίας) ισχύουν στην παρούσα μελέτη για 3 είδη: τον Σπιζαετό, τον Φιδαετό και τον Μπούφο (βλ. και παρακάτω). Και για τα 3 είδη σε κάποιες περιπτώσεις η σημαντικότητα των επιπτώσεων (με βάση την ανάλυση) από προσκρούσεις ή όχληση κρίθηκε ως μέτρια (*15). 2. Όταν αυτή η πιθανότητα διογκώνεται, είτε λόγω της μεγάλης πυκνότητας των εμπλεκόμενων πληθυσμών πτηνών (πχ. Υγρότοποι ή πολύ σημαντικά μεταναστευτικά περάσματα), είτε λόγω του μεγάλου μεγέθους του έργου (πχ. Α/Π που καλύπτουν πολύ μεγάλη έκταση όπως στο Altamont). Τα παραπάνω δεν ισχύουν για το εξεταζόμενο έργο (μέτριο ή μικρό μέγεθος αφού οι Α/Γ είναι διασπαρμένες σε «ομάδες», Canadian Wildlife Service 2006) (*16). Η μετανάστευση στην περιοχή, (με βάση τις καταγραφές κατά την περίοδο 2006-2010) ήταν αρκετά σημαντική σε ότι αφορά τον αριθμό των ειδών, αλλά λιγότερο σημαντική σε ότι αφορά τους αριθμούς (με βάση τη συχνότητα καταγραφών). Επιπλέον, σε γενικές γραμμές τα είδη που μεταναστεύουν τη νύχτα πετάνε σε ύψος μεγαλύτερο από αυτό που αναπτύσσονται συνήθως τα Α/Π (*17) .Η κατασκευή του νέου οδικού δικτύου, δεν αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις, ενώ θετικό είναι το ότι η διασύνδεση των Α/Γ και το δίκτυο της μέσης τάσης σχεδιάζεται να κατασκευαστούν υπόγεια. Επιπλέον, τα Α/Π μπορούν να χαρακτηριστούν μέτριου ή μικρού μεγέθους (Canadian Wildlife Service 2006, αφού το σύνολο των Α/Γ και Α/Π διασπείρονται σε μια μεγάλη έκταση) και η σημαντική μείωση του αριθμού των Α/Γ (κατά την ΠΠΕΑ) σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό (κατά 20 Α/Γ και για τους 2 ομίλους) και το ότι το δίκτυο της μέσης τάσης θα κατασκευαστεί υπόγειο «αποφορτίζει» σε πολύ μεγάλο βαθμό τις ενδεχόμενες επιπτώσεις του έργου ειδικά στα Α/Π στα οποία υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα σημαντικών ειδών (D1-D2-D7). Η μείωση αυτή (και επακόλουθη αραίωση) ήταν μεγάλη για τα Α/Π D1 και D2 (Καθάρα-Ανατολή, μείωση κατά 8 Α/Γ), γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό καθώς σε αυτή την περιοχή εντοπίζονται συχνές πτήσεις των πλεόν σημαντικών ειδών (Φιδαετός - Σπιζαετός). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περικοπές των Α/Γ, συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση των επιπτώσεων στην ορνιθοπανίδα καθώς αφαιρέθηκαν από κρίσιμες για την ορνιθοπανίδα (αρπακτικά) θέσεις στις κορυφογραμμές. Έτσι, μειώνεται αισθητά η πιθανότητα προσκρούσεων για τα σημαντικά είδη που χρησιμοποιούν τις κορυφογραμμές, ενώ υπάρχει και αξιόλογη μείωση για τις επιπτώσεις ενόχλησης και απώλειας ενδιαιτημάτων (για τα είδη που ενδέχεται να φωλιάζουν σε εγγύτητα). Σύμφωνα και με την ανάλυση του προηγούμενου κεφαλαίου, η αξιολόγηση για μέτρια σημαντικότητα αφορούσε στις επιπτώσεις από προσκρούσεις και ενόχληση (*18). Η σημαντικότητα των επιπτώσεων από την άμεση απώλεια ενδιαιτημάτων αξιολογήθηκε σε όλες τις περιπτώσεις ως χαμηλή ή πολύ χαμηλή αφού για το σύνολο των ειδών η απώλεια των ενδιαιτημάτων (από την κατασκευή των γηπέδων και του νέου οδικού δικτύου) δεν είναι μεγάλη σε έκταση (σε σχέση με την συνολική έκταση που καταλαμβάνουν οι οικότοποι στο SCI) ενώ δεν διαπιστώθηκε ενδεχόμενη εκχέρσωση κρίσιμων εκτάσεων και περιοχών για την διατήρηση των πληθυσμών των ειδών. (*19) Επίσης, σε ότι αφορά τις επιπτώσεις όχλησης, δεν εντοπίστηκαν φωλιές για τα πλέον σημαντικά είδη (Σπιζαετός, Φιδαετός, Μπούφος) εντός της ακτίνας εκτόπισης (300-600m περίπου από βιβλιογραφία (*20). Σε ότι αφορά στις επιπτώσεις από προσκρούσεις, η συχνότητα καταγραφής των ειδών της περιοχής ήταν συνήθως χαμηλή για αυτό και η σημαντικότητα της επίπτωσης κρίθηκε χαμηλή ή μέτρια. Από την άλλη εκτιμάται ότι σε κάποιες περιπτώσεις προκύπτει μέτρια σημαντικότητα επιπτώσεων για 3 είδη: Τον Μπούφο, τον Σπιζαετό και τον Φιδαετό. Σχετικά με την αξιολόγηση της σημαντικότητας των επιπτώσεων στο Μπούφο να σημειωθεί ότι: Η περιοχή εντάχθηκε στις ΖΕΠ, με είδος χαρακτηρισμού και τον Μπούφο και αναφέρονται από παλαιότερα στοιχεία 13 ζευγάρια για τη συγκεκριμένη ΖΕΠ (7 εντός της περιοχής μελέτης – στη ζώνη καταγραφών των 16 Α/Π). Από τις καταγραφές την περίοδο 2006-2010 (σποραδικές το 2006, συστηματικές το 2010), εντοπίστηκε το είδος σε 3 περιοχές απομακρυσμένες μεταξύ τους και κατά συνέπεια εκτιμάται ότι πρόκειται για τρία ζευγάρια (*21).Η σημαντικότητα των επιπτώσεων κρίθηκε ως μέτρια για τα Α/Π, για τα οποία υπάρχει πρόσφατη (2006-2010) αναφορά παρουσίας Μπούφου (D2 Ανατολή, D3 Σπηλιά, D5 Πλατανιστός). Επιπρόσθετα, σύμφωνα και με τα παραπάνω (είδος χαρακτηρισμού ΖΕΠ, δυσκολίες καταγραφής είδους) και με βάση την αρχή της πρόληψης, η σημαντικότητα των επιπτώσεων κρίθηκε ως ενδεχομένως μέτρια και για τα Α/Π, για τα οποία υπάρχει παλαιότερη αναφορά παρουσίας Μπούφου (D1 Καθάρα, D4 Μηλιά, D7 Κερασιά). Προτείνεται παρακολούθηση των επιπτώσεων κατά τη λειτουργία (monitoring) μόνο για τα Α/Π, τα οποία βρίσκονται σε μεγάλη εγγύτητα (ζώνη Α ή Β) με τα συγκεκριμένα σημεία καταγραφής (D1 Καθάρα, D7 Κερασιά)(*22). Σε ότι αφορά τον Σπιζαετό (Hieraaetus fasciatus): το είδος παρουσιάζει υψηλή οικολογική ευαισθησία ενώ ο ελληνικός πληθυσμός αριθμεί μόλις 85-105 ζευγάρια (Birdlife International 2004). Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης φαίνεται ότι φωλιάζουν 2-3 ζευγάρια (καταγράφηκαν 2 θέσεις φωλιάσματος). Τα 2 ζευγάρια παρατηρήθηκαν σε μεγάλη απόσταση από τα σχεδιαζόμενα Α/Π. Το 3ο ζευγάρι καταγράφηκε να φωλιάζει βόρεια της περιοχής Καθάρα-Ανατολή ενώ η περιοχή στην οποία κινείται συμπίπτει σε σημαντικό βαθμό με το τμήμα των Α/Π D1 και D2, στο οποίο η διάταξη είναι αραιή (μετά τη μείωση των εγκατεστημένων Α/Γ κατά την ΠΠΕΑ). Για αυτό το λόγο η σημαντικότητα της επίπτωσης των προσκρούσεων και από ενόχληση/φράγμα ανάσχεσης αξιολογείται ως μέτρια (*23). Σε ότι αφορά τον Φιδαετό (Circaetus gallicus): το είδος παρουσιάζει υψηλή οικολογική ευαισθησία ενώ ο ελληνικός πληθυσμός αριθμεί 300-500 ζευγάρια (Birdlife International 2004). Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης φωλιάζουν 3-4 ζευγάρια. Τα 1-2 ζευγάρια παρατηρήθηκαν με μέτρια συχνότητα (*23) πλησίον των σχεδιαζόμενων Α/Π D1-D2 και D7. Θεωρούμε ότι μέσω του σωστού προγραμματισμού των εργασιών για την κατασκευή του έργου, οι επιπτώσεις στα είδη αυτά θα μετριαστούν σημαντικά. Σημαντική είναι και η διενέργεια παρακολούθησης (monitoring) των επιπτώσεων στη φάση λειτουργίας του έργου για τουλάχιστον ένα χρόνο. Βάσει των αποτελεσμάτων της επιστημονικής παρακολούθησης, δηλ. στην περίπτωση που καταγραφούν προβλήματα επί των ειδών ορνιθοπανίδας, θα προσαρμόζεται αντίστοιχα και η λειτουργία των έργων. Σε ότι αφορά τις σωρευτικές επιπτώσεις (μέτριες για τα 3 παραπάνω είδη), εκτιμάται ότι με τα προτεινόμενα μέτρα οι επιπτώσεις θα μετριαστούν σημαντικά (χαμηλή σημαντικότητα) ... «10.2 Αξιολόγηση εφικτότητας κατασκευής και λειτουργίας Α/Π: Όσον αφορά στις συνθήκες του περιβάλλοντος μελλοντικά, μετά από 20 περίπου χρόνια, (χωρίς την ύπαρξη του έργου) εκτιμώνται τα εξής: Για την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, όπως αυτή αναμένεται να είναι μετά από 20 χρόνια στην περιοχή των έργων δεν εντοπίζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις. Στην περιοχή προβλέπεται μελλοντικά να συνεχίσουν να κυριαρχούν τα δάση αριάς, οι χορτολιβαδικές εκτάσεις φρυγάνων, οι πρινώνες και τα βοσκολίβαδα. Οι διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η γεωργία θα συνεχίσουν να είναι σημαντικές στην περιοχή αλλά με μειούμενη τάση. Στην ευρύτερη περιοχή η ανάπτυξη των αιολικών πάρκων θα είναι πιθανόν μεγαλύτερη λόγω του υψηλού αιολικού δυναμικού της. Οι πληθυσμοί της ορνιθοπανίδας αναμένεται σύμφωνα και με τα αποτελεσματα της παρούσας μελέτης να μην επηρεαστούν σημαντικά από την κατασκευή και λειτουργία των υπό εξέταση Α/Π και να παραμείνουν στα ίδια επίπεδα με σήμερα. Εν κατακλείδι, η περιοχή μελέτης δεν αναμένεται να διαφοροποιηθεί από το υπό μελέτη έργο, συγκρινόμενη με την κατάστασή της όπως αυτή θα διαμορφώνονταν μελλοντικά με το μηδενικό σενάριο.» (!!)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Με αυτή την απαράδεκτη "Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη" και χωρίς δέουσα εκτίμηση, αδειοδοτήθηκαν τα αιολικά της DAMCO με την ΑΕΠΟ υπ’ αριθ. 203611/21-09-2011 ΑΕΠΟ.

(*15) Ανεπαρκής έρευνα πεδίου/δεδομένων, ηθελημένα μονομέρεια στην ανάλυση, έντονη μεροληψία για την εξασφάλιση του επιδωκόμενου αποτελέσματος.

(*16) Μόνο τα αιολικά τεσσάρων εταιρειών, της ΕΝΕL, TERNA, RF ENERGY και JASPER είναι 8 ΑΣΠΗΕ 167,9 MW Χ 73 α/γ, 7 ΑΣΠΗΕ 156,7 MW X 52 α/γ, 11 ΑΣΠΗΕ 225 MW 75 α/γ, 2 ΑΣΠΗΕ 49,3 MW 58 α/γ αντιστοίχως, μερικό σύνολο 598.9 ονομ. MW / 28 ΑΣΠΗΕ με 258 α/γ των 3, 2.3 και 0.85 MW που χωροθετούνται σε κάθε διαθέσιμη εδαφική έξαρση, κυρίως ανατολικά στη Ζώνη Ειδικής Προστασίας, σε μήκος 16 περίπου χλμ βόρεια προς νοτιοδυτικά και αποστάσεις μεταξύ των ΑΣΠΗΕ 100 μέτρων έως 1-1.5 χλμ. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την γεωμορφολογία της περιοχής και μόνο, οι ανωτέρω ΑΣΠΗΕ -με τις συνωδές τους κατασκευές δρόμους, δίκτυα, υποσταθμούς κλπ- θα συγκροτήσουν, εάν υλοποιηθούν οι ΑΕΠΟ, ένα τεράστιο για τα ελληνικά δεδομένα σύμπλεγμα αιολικών με πολύ μεγάλο εδαφικό αποτύπωμα καθ’ ολοκληρίαν στις ορεινές περιοχές, σε μια περιοχή πολύ υψηλής ορνιθολογικής σημασίας, που δέχεται δυσμενείς επιδράσεις από άλλες δραστηριότητες και αλλαγές χρήσης εδαφών.

(*17)  Σε "γενικές γραμμές" οι εκτιμήσεις της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ είναι από αόριστες έως παραπλανητικές. Δεν γνωρίζει ή προσποιείται πως δεν γνωρίζει τι είναι η δέουσα εκτίμηση. Οι ποιοτικοί σκοποί της ένταξης στο δίκτυο Natura της ΖΕΠ ΟΧΗ αφορούσαν στην διατήρηση του τόπου ως σημαντικού για την μετανάστευση, ανεφοδιασμό, διαχείμαση και αναπαραγωγή μεγάλου αριθμού φωλεάζοντων πουλιών ως αποτέλεσμα της μεγάλης ποικιλίας και της υψηλής ποιότητας των φυσικών οικοτόπων που απαντούν στην περιοχή. Το ύψος πτήσης κατά την μετανάστευση πάνω από χερσαίες επιφάνειες εξαρτάται από την τοπογραφία και τις καιρικές συνθήκες. Βλ. Birds & Wind Farms – flying high? Rowena Langston. «Collision Risk and Mortality Bird flight, notably height, is dependent on many factors, including wind speed & direction, air temperature & humidity, topography, flight function and hence its distance, time of day, or state of tide for coastal and offshore species. Birds seek to maximise flight efficiency, tending to fly at lower altitude in strong headwinds & adverse weather and making short sea crossings at low altitude. Flight behaviour, and hence collision risk, is highly variable between species as a consequence of their physical structure and behaviour.» -Winkelman JE. The impact of the Sep wind park near Oosterbierum, the Netherlands on birds 2: nocturnal collision risks. RIN rapport 92/3 Arnhem: Rijksintituut voor Natuurbeheer; 1992b. / Topography drives migratory flight altitude of golden eagles: implications for on-shore wind energy development. T Katzner, D Brandes, TL Miller, M Lanzone, C Maisonneuve, J Tremblay http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2664.2012.02185.x/full «...Turbines placed on leading lines therefore pose a potentially serious but under-studied risk to migratory birds that fly at or below ridge lines (NWCC 2010). Risk on migration is further complicated because, in addition to directed flight, migratory behaviours also include stopovers, foraging and roosting (Klaassen et al. 2008; Newton 2008). Moreover, avian flight is not context independent and birds are expected to change their flight altitude in response to the different habitats or landforms over which they are flying (McLeod, Whitfield & McGrady 2002). Although risk during each of these behaviours is highly unlikely to be uniform, risk assessments only occasionally account for flight behaviour.»

(*18) Δεν προσκομίστηκε μελέτη δέουσας εκτίμησης. Οι επιπτώσεις εάν υλοποιηθούν οι ΑΕΠΟ θα είναι πολύ σημαντικές. Διαλύονται όλες οι οικολογικές δομές της ΖΕΠ. Οι επιπτώσεις θα είναι σημαντικές σε σχέση με τους στόχους διατήρησης της ΖΕΠ. Εκτός του ορατού κινδύνου άμεσης θανάτωσης και εκτόπισης από τα ενδιαιτήματα τους, τα πουλιά θα πρέπει να δαπανήσουν μεγαλύτερη ενέργεια για να φτάσουν μακρύτερα στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τις διάσπαρτες ανεμογεννήτριες. Θα διαταράχτούν έντονα οι συνδέσεις μεταξύ σίτισης, κατόπτευσης από σταθερό έδαφος (Σπιζαετός, Μπούφος) και περιοχών αναπαραγωγής που αλλοιώς δεν θα επηρεάζονταν, τα αιολικά θα προκαλέσουν σωρευτικά ένα εκτεταμένο “εναέριο φράγμα” με αποτέλεσμα να προκύψει σημαντικό κόστος ενέργειας με" αλυσιδωτές επιπτώσεις" / διαταράξεις στα πουλιά.

(*19) Δεν προσοσκομίστηκε ο χάρτης των κρισίμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού και το αποτύπωμα των επεμβάσεων στους βιοτόπους τους. Η απώλεια ζωτικού χώρου είναι πολλαπλάσια της έκτασης που εκχερσώνεται.

 Κλικ πάνω στην εικόνα για τον Bubo-Bubo, ως προς τον Σπιζαετό επιφυλασσόμεθα κατά νόμον. Μέτριες επιπτώσεις και μετριασμός με DTbird στα νυκτόβια;

(*20) Προς ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ: Ποια είναι αυτή η βιβλιογραφία; Από την μια περιοχή αναπαραγωγής με την μέθοδο της παρενόχλησης ή άλλως εκτοπίστηκε ο Σπιζαετός, για τις τουλάχιστον δεκατρείς φωλιές του είδους Eagle Owl και του ζωτικού του χώρου (home range) δεν προσκομίστηκαν στοιχεία και για τον Φιδαετο δεν προσδιορίστηκαν εδαφικά, σε σχέση με τους οικοτόπους του, οι ευαίσθητες εκτάσεις για την επιβίωση του, όπως και για τα άλλα μεταναστευτικά είδη. Στον οδηγό SEO-Birdlife για την προστασία των ειδών από τα αιολικά ως προς το βασικό τους ενδιαίτημα και τις ζώνες προστασίας αποκλεισμού ανεμογεννητριών, η μικρότερη είναι 1 χλμ, για τους αετούς, διαφέρουν από 5 έως 10 χιλιόμετρα (Σπιζαετός) και για τα γεράκια 2 - 4 χλμ. Η προστασία του αναπαραγωγικού μηχανισμού δεν περιορίζεται στην περιοχή της φωλέασης, επεκτείνεται στις περιοχές τροφοληψιας εφόσον η αναπαραγωγική επιτυχία εξαρτάται άμεσα από την ύπαρξη του τροφής.

(*21) Στην μελέτη ΕΟΑ 2016 τα ζευγάρια γίνονται 13 και σε πολύ μικρή απόσταση (σε απόσταση θανάτου) τα 5-6, από τους διάσπαρτους στην ΖΕΠ ΑΣΠΗΕ.

(*22) Πόσοι θάνατοι πουλιών έχουν δηλωθεί από τις διαβόητες αυτές παρακολουθήσεις θνησιμότητας; Οι υπάλληλοι των εταιρειών και τα άγρια ζώα δεν θα αφήσουν, στην μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων, ίχνη. Ποιός έθαψε τον νεκρό γύπα Προβλήματίζεται η WWF για την εγγύτητα του κρυμμένου πτώματος, με ανεμογεννήτριες! Τι μας λέτε! 

http://www.sanduskyregister.com/story/201606240028

http://www.iberica2000.org/Es/Articulo.asp?Id=2968

«Range Management Practices to Reduce Wind Turbine Impacts on Burrowing Owls and Other Raptors in the East Bay Regional Parks, 6.2.3.
Scavenger Species and Scavenging Events»
 

(*23) Πρόκειτα για μια αυθαίρετη, άνευ αιτιολογίας, θρασύτατα μεροληπτική αξιολόγηση.

ΜΕ ΒΛΕΠΕΤΕ Η ΣΑΣ ΒΛΕΠΩ;

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ Η ΣΕΙΡΑ "ΣτΕ 47/2018" ΜΕ ΑΛΛΑ ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ ΠΙΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΕΛΕΓΚΤΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ