Η ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΙΟΛΙΚΩΝ ΤΗΣ ENEL ΣΤΗ ΚΑΡΥΣΤΟ ΜΕ ΚΟΛΠΑ "THREE CARD MONTE" (ΠΑΠΑΤΖΙΔΙΚΑ) - ΜΕΘΟΔΟΙ ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ (ΣτΕ 47/2018 Ζβ)

Η "ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ" ΕΝΟΣ ΖΕΥΓΟΥΣ ΣΠΙΖΑΕΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΠΕΔΙΟΥ  ΤΡΙΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΩΝ ΣΤΗ ΚΑΡΥΣΤΟ, ΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΠΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ...

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Κατόπιν προσφυγής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2007 καταδικάστηκε η Ελληνική Δημοκρατία στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στην υπόθεση C-334/04, βλ. και προτάσεις  JULIANE KOKOTT) γιατί είχε κατατάξει σε καθεστώς ΖΕΠ εδάφη των οποίων ο αριθμός και η συνολική επιφάνεια υπολείπονταν σαφώς του αριθμού και της συνολικής επιφάνειας των εδαφών που πληρούσαν τις προϋποθέσεις κατατάξεώς τους με βάση τα κριτήρια του καταλόγου IBA 2000 και γιατί ταξινόμησε σε ΖΕΠ περιοχές στις οποίες τα είδη θαλασσοκόρακας, γυπαετός, μαυρόγυπας, κραυγαετός, βασιλαετός, αετοβαρβακίνα, σπιζαετός, κιρκινέζι, μαυροπετρίτης, χρυσογέρακας και σμυρνοστίχλονο δεν είχαν αντιπροσωπευθεί επαρκώς. Η Ελληνική Δημοκρατία κατάδικάστηκε γιατί δεν τήρησε τις υποχρεώσεις  της με βάση το άρθρο 4, παράγραφοι 1 και 2, της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για την διατήρηση της άγριας Ορνιθοπανίδας.   

Η περιοχή της Όχης είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα μεταναστευτικά είδη πουλιών. Με την θεσμοθέτηση των προταθέντων από το πρόγραμμα των 69 νέων περιοχών  ΖΕΠ, σε συνδυασμό με τις δώδεκα ΖΕΠ που προέκυψαν από το πιλοτικό πρόγραμμα ΕΚΒΥ 2005, καλύφθηκε το θέμα των 45 προβληματικών περιοχών για τις οποίες δεν υπήρχε  ΖΕΠ που να αντιστοιχούσε  στον κατάλογο  ΙΒΑ και βελτιώθηκε σε πολύ σημαντικό βαθμό η κάλυψη των δώδεκα προβληματικών ειδών από τις ελληνικές ΖΕΠ, μεταξύ των οποίων και ο Σπιζαετός. Στα πλαίσια της υλοποίησης του ανωτέρω προγράμματος αναγνωρίστηκε στην ορνιθολογική έκθεση για την IBA GR113 «Όρος Όχη και γύρω περιοχή» ότι η νότια Εύβοια είναι μια από τις σημαντικές περιοχές για το είδος στην Ελλάδα. Διατηρούνταν τουλάχιστον δύο αναπαραγόμενα ζεύγη εντός των ορίων της τότε προτεινόμενης ΖΕΠ, με την πιθανότητα  να υπήρχαν ένα έως δύο ζεύγη ακόμα στην ευρύτερη περιοχή που κατά καιρούς επίσης είχαν παρατηρηθεί εντός αυτής. Συνολικά είχαν βρεθεί πέντε θέσεις φωλιάσματος τα τελευταία 20 χρόνια στην περιοχή (McEvoy 2007). Στην προκαταρκτική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της  ΟΙΚΟΣ ΕΠΕ (2006) για τους 16 ΑΣΠΗΕ στη Νότια Εύβοια (για λογαριασμό των εταιριών ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Β.Ε.Τ.Ε. και DAMCO ENERGY A.E.) τα ευρήματα αυτά είχαν επιβεβαιωθεί. Ως είδος χαρακτηρισμού για την ΖΕΠ Όχης με τον κωδικό GR2420012, ο Σπιζαετός καταγράφηκε στο έντυπο παροχής πληροφοριών για τους τόπους Natura 2000 (SDF/ΤΕΔ) που αποστέλλεται στην Επιτροπή, με πληθυσμό διατήρησης τριών ζευγαριών. Λόγω της σπανιότητας και της ευπάθειας του στις  αλλαγές χρήσης των εδαφών, ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus) αποτελεί είδος προτεραιότητας όχι μόνο για την περιοχή της Όχης.

 ΟΙ "ΕΡΕΥΝΕΣ" ΤΗΣ ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΠΙΖΑΕΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΥΣΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΙΟΛΙΚΩΝ ΤΩΝ ΠΕΛΑΤΩΝ ΤΗΣ

Στην Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη του 2010 στην σελ. 138 οι συντάκτες της δήλωσαν ότι: «στην ευρύτερη περιοχή μελέτης φαίνεται ότι φωλιάζουν 2-3 ζευγάρια (καταγράφηκαν 2 θέσεις φωλιάσματος). Τα 2 ζευγάρια παρατηρήθηκαν σε μεγάλη απόσταση από τα σχεδιαζόμενα Α/Π. Το 3ο ζευγάρι καταγράφηκε να φωλιάζει βόρεια της περιοχής Καθάρα-Ανατολή ενώ η περιοχή στην οποία κινείται συμπίπτει σε σημαντικό βαθμό με το τμήμα των Α/Π D1 και D2 ... ». 

Απόσπασμα από τον χάρτη 6 της μελέτης ΕΟΑ ΕΝΕL 2016. Με κόκκινο χρώμα  οι φερόμενες πτήσεις Σπιζαετών στην αναπαραγωγική περιοχή  του είδους στη θέση "Βαθύρεμα  βέλος αριστερά και το VP με αριθμηση 7  βέλος δεξιά

Αυτό συνιστούσε πρόβλημα για την ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ως προς τις οφειλόμενες καλές υπηρεσίες για τους πελάτες της. Όπως είδαμε στην προηγούμενη ανάρτηση, με ανάρμοστες (και ανέλεγκτες από το ΣτΕ) μεθόδους που θα αποτιμηθούν -ως ένα βαθμό- στη συνέχεια, η εταιρεία μελετών ισχυρίστηκε ότι οι συνέπειες για το ανωτέρω "3ο ζευγάρι Σπιζαετών" θα ήταν μέτριες. Στο απόσπασμα (βλ. πάνω) από τον χάρτη 6 της μελέτης ΕΟΑ ΕΝΕL 2016 απεικονίζεται η διάταξη των ανεμογεννητριών των ΑΣΠΗΕ και η εγγύτητα τους με την περιοχή του κυρίως ενδιαιτήματος του Σπιζαετού στη θέση Βαθύρεμα. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία και τα διδάγματα της κοινής πείρας η εγκατάσταση των αιολικών στις θέσεις Καθάρα και Ανατολή συνεπαγόταν την άμεση εκτόπιση του  Σπιζαετού σε πρώιμο στάδιο, σε αυτό των κατασκευαστικών εργασιών. Η θέση εγκατάστασης των αιολικών ήταν ακριβώς πάνω από τις πιο κρίσιμες για την επιβίωση του είδους θέσεις (φωλιές) και επιπλέον καταλάμβανε τις κοντινές θέσεις τροφοληψίας, εκεί που υπήρχε το κύριο θήραμα του, η πετροπέρδικα, είδος για το οποίο στην ΕΟΜ 2010 (174,8MW) δηλώθηκαν τα εξής: «Πετροπέρδικα (Alectoris graeca) Απαντάται σε ελάχιστα νησιά στην Ελλάδα και είναι είδος με περιορισμένη παγκόσμια εξάπλωση. Είναι πολύ σημαντικό θήραμα για τα αρπακτικά πουλιά. Οι πληθυσμοί της στην Όχη έχουν μειωθεί αισθητά (50 ζεύγη σύμφωνα με δεδομένα για ΖΕΠ). Κατά την έρευνα πεδίου (2006-2010) δεν ακούστηκε ή εντοπίστηκε πουθενά Πετροπέρδικα στην περιοχή μελέτης. Στα τέλη της δεκαετίας ’80 ήταν πολύ εμφανής η παρουσία της αργά την άνοιξη σε πολλούς βραχώδεις σχηματισμούς από της κορυφές της Όχης έως τα παράκτια βράχια του Καφηρέα. ... », βλ. σελ. 67.

Και πως θα ήταν δυνατόν να εντοπιστούν με τις μεθόδους ερευνών του εν λόγω γραφείου μελετών. Αρκεί προς να μεταφερθεί ένα απόσπασμα από την ενότητα 5 της ΕΟΜ 2010 που έφερε τον τίτλο «Μεθοδολογία καταγραφών: Η καταγραφή της σύνθεσης της ορνιθοπανίδας για τα μικρόσωμα και χερσόβια είδη έγινε με σημειακές καταγραφές (Point Counts). Σκοπός της διεξαγωγής καταγραφών από σημεία είναι η πληρέστερη αποτύπωση της σύνθεσης της ορνιθοπανίδας για τη περιοχή. Οι σημειακές καταμετρήσεις (PC) πραγματοποιούνταν ταυτόχρονα (και στα ίδια σημεία) με τα Vantage Point όποτε στις περιπτώσεις που τα τελευταία βρίσκονται μακριά από την περιοχή ανάπτυξης των Α/Γ θεωρούμε ότι οι σημειακές μετρήσεις μας παρέχουν απλά μια εικόνα της ορνιθολογικής φυσιογνωμίας της περιοχής, χωρίς όμως να παρέχουν λεπτομερή δεδομένα για την σύνθεση της ορνιθοπανίδας στην περιοχή ανάπτυξης. Παρόλαυτα, είναι εφικτή μια αξιόπιστη εκτίμηση της σύνθεσης των ειδών και σε σχετικά απομακρυσμένες περιοχές, με βάση την δομή της βλάστησης, την γνώση για την οικολογία των ειδών και τη σύνθεση της ορνιθοπανίδας στην ευρύτερη περιοχή. 5.3 Σημειακές παρατηρήσεις (points counts): Η μέθοδος αυτή είναι παρόμοια με την κλασσική Point- Count (Blondel et al. 1988). H μοναδική διαφορά είναι ότι αντί για 20, παραμένουμε 30 λεπτά στην ίδια θέση. H καταγραφή αυτή μετρά όλα τα πουλιά που ακούστηκαν ή εντοπίστηκαν στα 50m από την θέση παρατήρησης και από 50m ως τον ορίζοντα του οπτικού τοπίου. Με αυτήν τη μέθοδο αποκτάται μια εικόνα των ειδών που χρησιμοποιούν την ευρύτερη περιοχή των προτεινομένων έργων καθώς και οι σχετικές αφθονίες των ειδών αυτών. Η καταγραφή αυτή έγινε παράλληλα με το Vantage-Point Count. Οι μετρήσεις που λαμβάνονται με τη μέθοδο PC γίνονται ανά σημείο παρατήρησης από το οποίο καταγράφονται πτηνά εντός ενός νοητού κύκλου ακτίνας 50m και πτηνά εκτός της ακτίνας των 50m. Συγκεκριμένα, καταγράφεται το είδος, ο αριθμός, το φύλο και η ηλικία.», βλ. και μελέτη ΕΟΑ 2014 ενότητα 5 «Μεθοδολογία καταγραφών πεδίου και αξιολόγησης επιπτώσεων» και 5.1.2 «Σημειακές καταμετρήσεις (points counts)». Αν δεν καταλάβατε, από αποστάσεις 2.500-500 μέτρων, όπου και τα εποπτικά σημεία δίπλα σε δρόμους (βλ. θέσεις VP κάτω), η έρευνα της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ θα κατέληγε σε συμπεράσματα για την σύνθεση της ορνιθοπανίδας στις κορυφογραμμές ενδιαφέροντος! Η έρευνα για την πετροπέρδικα, το θήραμα του Σπιζαετού (για την κατανόηση των περιοχών τροφοληψίας του είδους), γινόταν εξ αποστάσεως, από θέσεις που δεν υπήρχε περίπτωση με τέτοιο διωγμό που έχει υποστεί το ειδος στην Κάρυστο και γενικά στην Ελλάδα, να εντοπιστεί! Και ενώ στην μελέτη ΕΟΑ 201ο η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ είχε δηλώσει πουθενά πετροπέρδικες στις έρευνες 2006-2010, στην ΕΟΑ 2014 δήλωσε  ότι  παρατηρήθηκε (το 2006-2010) εντός της ΖΕΠ, σε θέση όμως εκτός περιοχής έρευνας πεδίου των 8 ΑΣΠΗΕ της ENEL, ότι δεν αναμένονται επιπτώσεις επειδή δεν παρατηρείται στα ενδιαιτήματα χωροθέτησης των ΑΣΠΗΕ και ότι τα υπό μελέτη έργα δεν θα εμποδίσουν σημαντικά την αποκατάσταση της καλής διατήρησης του είδους σε σχέση με άλλους παράγοντες! Bλ. παρατηρήσεις στον πίνακα 11 με τον κατάλογο των ειδών που αναφέρονται στο Τυποποιημένο Έντυπο Δεδομένων για την ΖΕΠ GR 2420012. Τελικά στην μελέτη ΕΟΑ 2016, την μελέτη φάντασμα, δηλώθηκε ο λόγος για τον οποίο οι Σπιζαετοί πετούσαν πάνω από τις κορυφογραμμές κοινού ενδιαφέροντος με την ENEL: Ενότητα 6 ΔΕΟΥΣΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, 6.2.3 Άλλα σημαντικά είδη, Πετροπέρδικα (Alectoris graeca): «Στο πλαίσιο των ειδικών καταγραφών με γραμμικές διατομές το 2014, διερευνήθηκε η παρουσία/ αφθονία των στρουθιόμορφων ειδών και άλλων χερσόβιων ειδών (συμπεριλαμβανομένης και της Πετροπέρδικας) κατά μήκος των κορυφογραμμών εγκατάστασης των έργων (διατομές που διέρχονται από όλες τις Α/Γ, βλ. και Παράρτημα ΙΙΙ, καθώς και 5.1.5.1). Με βάση αυτή τη διερεύνηση (line transects, 2014) το είδος είχε παρουσία στους ΑΣΠΗΕ στα μεγαλύτερα υψόμετρα (Καθάρα, Ανατολή, Κερασιά, Πλάτανος). Εστιάζοντας σε μια ζώνη 200m κατά μήκος της κορυφογραμμής και σε εγγύτητα με τις Α/Γ, φαίνεται να εντοπίζεται από 1 ζευγάρι στους ΑΣΠΗΕ Κερασιά και Πλάτανος (στους άλλους 2 ΑΣΠΗΕ οι παρατηρήσεις ήταν εκτός της συγκεκριμένης ζώνης).». βλ. σελ. 206 της ΕΟΑ 2016.

 Το παιχνίδι "Παππάς ή Παπάς", πάνω.  Το κόλπο επιδεικνύεται στο Βιετνάμ. Στην αγγλικήν ονομάζεται "Three card monte" 

Η κατανομή του είδους Σπιζαετός συμπίπτει με την κατανομή των δύο ειδών πέρδικας, της Νησοπέρδικας (Alektoris chukar) και της Πετροπέρδικας (Alectoris graeca), του αγριοκούνελου και του λαγού. Η πετροπέρδικα έχει υποστεί άγριες πιέσεις στη περιοχή από τη θήρα, πράγμα γνωστό από την ορνιθολογική έκθεση για την κατάταξη της IBA  GR113 σε ΖΕΠ, σελ. 18: «Σπιζετός. Απειλές: Μείωση πληθυσμών θηραμάτων του είδους. Ένα από τα σημαντικότερα θηράματα για το είδος είναι η πετροπέρδικα, είδος που έχει σημείωση σημαντική μείωση στην περιοχή τα τελευταία δέκα χρόνια. Στην δεκαετία του ’80 (έως το 1989) οι πληθυσμοί της πέρδικας ήταν πολύ πυκνοί και διαδεδομένοι (σημαντικοί πληθυσμοί υπήρχαν και σε χαμηλά υψόμετρα π.χ. 20 έως 200 μ. υψόμετρο στην Παξιμάδα πλησίον του Καμπου Καρύστου). Σήμερα οι πληθυσμοί στην Παξιμάδα φαίνεται ότι έχουν εξαφανιστεί και το είδος διατηρεί πολύ μικρούς θύλακες σε δυσπρόσιτα ορεινά τμήματα ή μεγάλους βραχοσχηματισμούς.». Η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ παρατηρούσε τον Σπιζαετό να πετάει περισσότερο σε κάποιες κορυφογραμμές, αλλά φέρεται να μην κατανοούσε ότι έψαχνε για το θήραμα του στις θέσεις ενδιαφέροντος των πελατών της. Και το ανακάλυψε μόνο το 2014. Αλλά δεν συμπλήρωσε την ΕΟΑ 2014 σχετικά, το έκανε στην μελέτη που δεν δημοσιοποίησε. Πως λέγεται αυτό στην νεοελληνική;

Νά ήταν αυτό μόνο...

Στην μελέτη ΕΟΑ του 2014 στην ενότητα  6.2.1 Είδη χαρακτηρισμού ΖΕΠ, ως προς τον Σπιζαετό δηλώθηκε ότι φώλιαζαν στην ΖΕΠ τακτικά δύο ζευγάρια (στο Β και ΒΔ τμήμα της ΖΕΠ) ενώ ενδέχεται να υπήρχε και ένα τρίτο ζευγάρι στο ανατολικό τμήμα της περιοχής, χωρίς να έχει εντοπιστεί ενεργός φωλιά. Σχετικά με τη θέση ενδιαφέροντος στο Βαθύρεμα, βλ. σελ. 144 ΕΟΑ 2014,  δηλώθηκε (με την έννοια της περιβαλλοντικής υπεύθυνης δήλωσης) ότι: «Κατά την άνοιξη του 2013 επίσης παρατηρήθηκαν διελεύσεις ώριμων και νεαρών ατόμων στη συγκεκριμένη περιοχή και είσοδος σε κάποιες περιπτώσεις σε βραχώδη εσοχή σε σχετική εγγύτητα με τον δρόμο. Γενικά φαίνεται και ότι αυτή η επικράτεια είναι ακόμη ενεργή.». 

 Κάτω είναι η σελίδα 144 της μελέτης ΕΟΑ 2014

Όμως στην μελέτη ΕΟΑ φάντασμα του 2016 (που δεν δημοσιοποιήθηκε και ουδείς φορέας ειδικής αρμοδιότητας γνωμοδότησε επι του περιεχομένου της), αίφνης προέκυψε για τον Σπιζαετό εικαζόμενη βλάβη διατήρησης στην ΖΕΠ Όχης, βάσει φερόμενων "εργασιών πεδίου" που συμπεριλήφθηκαν σε μια τεχνική έκθεση από  Ιούλιο του 2014 που έφερε τον τίτλο «TECHNICAL REPORT (SURVEYING OF BONELLI’S EAGLE STATUS WITHIN THE SPA GR2420012 “MOUNT OCHI, COASTAL ZONE AND ISLETS”)».

Πάνω το εξώφυλλο της τεχνικής έκθεσης για τον Σπιζαετό και κάτω η σελίδα 22 αυτής

 Πάνω η εικόνα 10 στην σελίδα 22 της τεχνικής έκθεσης για τον Σπιζαετό. Απεικονίζεται το Βαθύρεμα και τα δύο σημεία VPB 1,2

 Το Βαθύρεμα. H φωτογραφία 5 στη σελ. 23 της τεχνικής έκθεσης

Μετά από παρακολούθηση πέντε ημερών της περιοχής φωλιάσματος του Σπιζαετού στη θέση ενδιαφέροντος (σε ακατάλληλες ώρες), ακολούθησε  η τοποθέτηση (με επιφύλαξη) ότι ένα μόνο ζευγάρι υπάρχει πλέον στη ΖΕΠ, βλ. ενότητα 3.2 Discussion, σελ. 52: « ... The fact that there was recorded only one observation of adult individual out of Agios Dimitrios territory leads as sceptically to the conclusion that there might be no other active Bonelli’s eagle couple within Ochi’s SPA. The immature individual that was observed at Kapsouri area gave the impression that was accidentally moving within that area. ... » και το αναληθές «Vathirema valley: This valley is north of Anatoli WF and NE of Kathara. This territory of the species is abandoned at least during 2013-2014 (no flights were observed in the valley).», βλ. και κάτω σελ. 58 της εν λόγω τεχνικής έκθεσης της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ.

Το Βαθύρεμα λοιπόν κατά την ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ είχε εγκαταλειφθεί από τον Σπιζαετό, τουλάχιστον κατά την περίοδο 2013-2014, η σειρά φωλιών, έγινε μια φωλιά και αυτή κοντά στον χωματόδρομο (δηλ. προβληματική), ο βιότοπος εκεί είναι μέτριος, οι Bubo-bubo  φαίνεται ότι εκτόπισαν τον Σπιζαετό από την περιοχή κοντά στα αιολικά της ENEL (με bullying μάλλον). Αν θα εμφανιζόταν κάποιο ανώριμο άτομο κάπου εκεί κοντά να κόβει βόλτες, δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας, οι επιπτώσεις θα είναι αμελητέες, η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ θα βάλει τα DTbird με τα ηχεία να το απομακρύνει στα γρήγορα (αφού ο Σπιζαετός δεν καταλαβαίνει από Μπούφους) και άν εμφανιστεί το είδος στα δύο χιλιόμετρα, θα σταματάνε οι ανεμογεννήτριες. Αυτές οι  μπούρδες (για να μην πω τα πράγματα με το όνομα τους) γράφτηκαν. Έτσι ακριβώς, δείτε και μόνοι-ες σας πάνω την σελ. 58 της τεχνικής έκθεσης. Εξαφανίζοντας την μελέτη ΕΟΑ 2014, εξαφάνισαν και την παρουσία του Σπιζαετού στην κοιλάδα, στο Βαθύρεμα, κάτω από τις θέσεις εγκατάστασης των αιολικών, το έτος 2013. Όσο για κάποια άτομα που πετούσαν εκεί γύρω, στην περιοχή Καψούρη, έδωσαν την εντύπωση στην ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ότι τυχαία κινήθηκαν στην περιοχή (βλ. σελ. 52 της τεχνικής έκθεσης). Είπαμε, ο Bubo-bubo, αυτό το τέρας,  ευθύνεται για την φερόμενη εξαφάνιση του Σπιζαετού, όχι τα αιολικά και οι έρευνες πεδίου των περίπου 15 (κατά δήλωση τους) ορνιθολόγων που επί έτη έκοβαν βόλτες στην περιοχή, εποχούμενοι ή μη για να εξυπηρετήσουν τους πελάτες τους (δηλαδή τις εταιρείες ENEL, ΤΕΡΝΑ, RF ENERGY κλπ).  

Κάτω οι εκλεκτοί επιστήμονες που εργάστηκαν σκληρά "για την προφύλαξη του Σπιζαετού" με τις έρευνες πεδίου του 2014 για λογαριασμό της ENEL.

Εξ αυτών οι κ.κ. Τσεκόλεφ είχαν εργαστεί πολύ σκληρά και για τις εταιρείες Αιολική Ευβοίας Χελώνα Α.Ε. / Αιολική Ευβοίας Πύργος Α.Ε. που είχαν μάλιστα προσπαθήσει να ξεκλειδώσουν και το πακέτο Junker.

ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΥΒΟΙΑΣ ΧΕΛΩΝΑ Α.Ε. ΦΕΚ

ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΥΒΟΙΑΣ ΠΥΡΓΟΣ Α.Ε. ΦΕΚ 

 

Οι Τσεκόλεφ είχαν ολοκληρώσει τις σκληρές ορνιθολογικές έρευνες πεδίου  σε δύο (2) ολοκληρες επισκέψεις στην περιοχή μελέτης και για τα δύο αιολικά, την εαρινή περίοδο στις 03.05.11 και 04.05.11, από τις 06:00 μέχρι 18:00 και δήλωσαν στις δύο Ειδικές Ορνιθολογικές Μελέτες ότι το είδος Σπιζαετός δεν εντοπίστηκε στην ευρύτερη περιοχή μελέτης.

Πάνω είναι η εικόνα 20 από την τεχνική έκθεση για τον Σπιζαετό του έτους 2014, με την φερόμενη (κατά ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ) περιοχή τροφοληψίας της επικράτειας του ζεύγους Σπιζαετών στη περιοχή Αγίου Δημητρίου. Οι κ.κ. Τσεκόλεφ συμμετείχαν στην ομάδα έρευνας της εταιρείας (βλ. πιό πάνω).

Πάνω απεικονίζονται σε υπόβαθρο Google Earth οι ανεμογεννήτριες των δύο ΑΣΠΗΕ του ομίλου Μυτιληναίος στις θέσεις Χελώνα και Πύργος με βάση την ΑΕΠΟ, δηλαδή όπως ισχύουν για τον ΑΣΠΗΕ στη θέση Χελώνα (με 11 α/γ). Η ακριβής θέση φωλιάσματος του ενεργού ζεύγους Σπιζαετών δεν απεικονίζεται, αλλά είναι σε πολύ μικρή απόσταση από τις πλησιέστερες ανεμογεννήτριες και η φερόμενη από την ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ως περιοχή τροφοληψίας του είδους καταλαμβάνεται από τα αιολικά. Οι ορνιθολόγοι κ.κ. Τσεκόλεφ όμως φέρονται να μην το γνώριζαν ... .

Δηλαδή και στις δύο γνωστές θέσεις φωλιάσματος του Σπιζαετού στην Κάρυστο, που ταξινομήθηκε ως ΖΕΠ κυρίως γι' αυτό το είδος, αδειοδοτήθηκαν αιολικά με άμεση συνέπεια την εκτόπιση από τα ενδιαιτήματα του και κατά δεύτερον ενδεχόμενη πρόσκρουση. Ο Σπιζαετός θεωρείται απειλούμενο είδος στην Ευρώπη και έχουν δαπανηθεί εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε προγράμματα Life  για την προστασία του είδους. Τα απειλούμενα είδη υποτίθεται πως απολαμβάνουν ειδική έννομο προστασία δεν είναι; Τα DTbird που αδειοδότησε η ΔΙΠΑ δεν είναι εργαλεία εκτόπισης (απομάκρυνσης); Η εκτόπιση από τις φωλιές δεν είναι σημαντική αρνητική επίπτωση κατά το 6.3 της Οδηγίας 92/43; Υπάρχουν άλλα κατάλληλα ενδιαιτήματα (βραχώδεις πλαγιές) στη ΖΕΠ να καταφύγουν εκεί οι Σπιζαετοί για την επιβίωση τους; Η εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών σε άμεση εγγύτητα με τις φωλιές και τις πλησιέστερες περιοχές τροφοληψίας του είδους, συνεπάγεται την απώλεια ενός μέρους των περιοχών όπου τρέφεται και αναπαύεται, τη διάλυση των λειτουργικών σχέσεων με τον κατακερματισμό των διαφόρων ζωνών στις οποίες συχνάζει, καθώς και την εξάλειψη και τη διατάραξη των δομών των οικοτόπων. Τα μέτρα που αδειοδοτήθηκαν (DTBird) εξουδετερώνουν τις διαταραχές  ή τις οριστικοποιούν, εκτοπίζοντας το είδος από τις περιοχές επιβίωσης τους; Μήπως ήρθε η ώρα για το καθαρά ποινικό μέρος της υπόθεσης;  Δείτε παρακαλώ τις Εισαγ. προτάσεις στην υπόθεση C-209/02 και την σχετική απόφαση (ζωτικός χώρος της ορτυγομάνας).
 

Πάνω αριστερά η θέση των ΑΣΠΗΕ Χελώνα και Πύργος σε σχέση με τα όρια της ΖΕΠ (κλικ στην εικόνα, μεγαλώνει). Τα αιολικά με το γκρι γέμισμα είναι υπό αξιολόγηση, δεν έχουν ΑΕΠΟ.

Πάνω οι καταγραφές του Σπιζαετού το 2011 από την ENVECO A.E. στο βόρειο τμήμα της ΖΕΠ σε υπόβαθρο (χάρτη) της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ. Με την αρίθμηση 1, 2 και 3 καταγράφονται οι ευρυτερες περιοχές φωλιάσματος του είδους

Έρευνες πεδίου στη πολύπαθη για τα πουλιά περιοχή πραγματοποιούσε  και η εταιρία «ΕΝVECO A.E., για λογαριασμό της RF Energy που αφορούσαν σε (13) αιολικούς σταθμούς. Άρχισαν μόλις τελείωσαν αυτές τις ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ το 2010. Φέρονται να διήρκεσαν την  χειμερινή περίοδο από 22-25 Φεβρουαρίου 2011 - 4 ημέρες, την εαρινή περίοδο από 16-17 Απριλίου 2011 (2 παρατηρητές ταυτόχρονα), 26-30 Απριλίου (2 παρατηρητές ταυτόχρονα) και 20 Μαίου-4 Ιουνίου 2011, - 30 ανθρωποημέρες, την θερινή περίοδο 2011 από 18-29 Ιουλίου 2011 – 12 ημέρες, την φθινοπωρινή περίοδο 13 Σεπτεμβρίου 2011-1 Οκτωβρίου 2011 και 3-11 Οκτωβρίου 2011 - 30 ημέρες και την θερινή περίοδος 2012 από 13-15 Ιουνίου 2012 (3 μέρες), βλέπε μελέτη ΕΟΑ της ΕΝVECO A.E.  Σύνολο 78 ημέρες για 13 ΑΣΠΗΕ, όσο για την επάρκεια τους σε άλλη ευκαιρια. Δεν προκύπτει να έχουν καταγραφεί τα εποπτικά σημεία της παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας στους χάρτες. Επιβεβαιώθηκε η παρουσία του Σπιζαετού κυρίως στο Β, ΒΑ μερος της ΖΕΠ και στο φαράγγι του Αγίου Δημητρίου, 17 φορές.

Πάνω απεικονίζονται οι δύο ευρύτερες περιοχές φωλιάσματος του Σπιζαετού στη ΖΕΠ περιοχής Όχης. Με Χ είναι οι δυο ΑΣΠΗΕ από τους 13 της RF Energy που δεν αδειοδοτήθηκαν. Αδειοδοτήθηκαν οι 11 ΑΣΠΗΕ από αυτούς βλ. κάτω και ΑΕΠΟ. Πηγή εικόνων ΕΟΑ RF Energy.

Για την θέση Χελώνα έχει εκδοθεί η υπ΄ αριθμ. 6129/258698/2013/20-02-2014 (ΑΔΑ: ΒΙΕ7ΟΡ10-ΨΣΚ) απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) από την Δ/νση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Στερεάς Ελλάδας, που έχει τροποποιηθεί με τις υπ’ αριθμ πρωτ. 1763/71202/07-05-2015 (ΑΔΑ:7ΑΠΥΟΡ10-Α2Η) και 4285/188830/04-11-2016 (ΑΔΑ:ΩΛ1ΜΟΡ10-41Ι) αποφάσεις της Δ/νσης Περιβαλλοντικού & Χωρικού Σχεδιασμού Στερεάς Ελλάδας. Οι ΑΕΠΟ αφορούν ακόμη σε 11 ανεμογεννήτριες των 0,90MW, αλλά εκδόθηκε η από 30-5-2018 βεβαίωση ΡΑΕ, με ΑΔΑ ΨΡΩΔΙΔΞ-ΕΦΗ, για μείωση των α/γ σε εννιά (9) Α/Γ ισχύος 0,9 MW με διάμετρο πτερωτής 44 m και ύψος πυλώνα 55 m έκαστη και συνολική (ονομαστική) μέγιστη ισχύ παραγωγής του ΑΣΠΗΕ στα 8,1 MW, με   μείωση και του εγκεκριμένου πολυγώνου της άδειας παραγωγής.

Αλλά ας επιστρέψουμε στην ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ, την εξαφάνιση της μελέτης ΕΟΑ 2014 και την αντικατάσταση της με την ΕΟΑ 2016, δείτε τα (ας πούμε) "κόλπα" του κου Παππά και συνεργατών, στην:

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΡΩΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ (Οι εμφάσεις με bold και υπογράμμιση στις παραθέσεις δεν είναι της εταιρείας μελετών).

ΜΠΕ 2010 (DAMCO): Σπιζαετός: «Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης φαίνεται ότι φωλιάζουν 2-3 ζευγάρια (καταγράφηκαν 2 θέσεις φωλιάσματος). Τα 2 ζευγάρια παρατηρήθηκαν σε μεγάλη απόσταση από τα σχεδιαζόμενα Α/Π. Το 3ο ζευγάρι καταγράφηκε να φωλιάζει βόρεια της περιοχής Καθάρα-Ανατολή ενώ η περιοχή στην οποία κινείται συμπίπτει σε σημαντικό βαθμό με το τμήμα των Α/Π D1 και D2 ... Αντιμετώπιση πιθανών επιπτώσεων: «Για τα Α/Π «Καθάρα», «Ανατολή» (και «Κερασιά») να διενεργηθεί συστηματική παρακολούθηση (monitoring) κατά την φάση λειτουργίας για τουλάχιστον ένα χρόνο. Βάσει των αποτελεσμάτων της επιστημονικής παρακολούθηση, δηλ. στην περίπτωση που καταγραφούν προβλήματα επί των ειδών άγριας ορνιθοπανίδας, θα προσαρμόζεται αντίστοιχα και η λειτουργία των εν λόγω αιολικών πάρκων. Τα συγκεκριμένα Α/Π σχετίζονται με αρκετά έντονη παρουσία του Φιδαετού («Καθάρα», «Ανατολή» και «Κερασιά») και του Σπιζαετού («Καθάρα» και «Ανατολή»).» (Οι εμφάσεις δεν είναι της ΟΙΚΟΜ).

Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη 2010 (DAMCO): Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus): «Πρόκειται για ένα σπάνιο κινδυνεύον είδος, με σταθερό τοπικό πληθυσμό... Τα ζευγάρια του είδους απαντώνται στο βόρειο, βορειοδυτικό και βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής της Όχης ... Η έρευνα βοήθησε να αποσαφηνισθεί το καθεστώς του είδους στην περιοχή της Όχης ... Βρέθηκαν δύο ενεργές θέσεις αναπαραγωγής (φωλιές, ενεργές 2006, 2008), ενώ πιθανά υπάρχει και άλλο ένα ζευγάρι εντός της ευρύτερης περιοχής μελέτης (3 ζεύγη αναφέρονται και στα στοιχεία για τη ΖΕΠ) ... Από τις επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν βρέθηκε μια φωλιά Σπιζαετού ΒΑ των Α/Π σε απόσταση περίπου 700m (ζώνη B παρατήρησης) από το σημείο επαφής του D1 με το D2 (παρατηρήθηκαν άτομα πλησίον της φωλιάς τα έτη 2006, 2008 και 2010) … Το είδος αν και πολύ ευκίνητο, είναι δυνητικά ευαίσθητο σε επιπτώσεις από Α/Π καθώς και στις αλλοίωση των φυσικών περιοχών όπου τρέφεται και αναπαράγεται (όχληση, προσκρούσεις) ... / ΑΣΠΗΕ ΚΑΘΑΡΑ (D1): ο Σπιζαετός και ο Φιδαετός έχουν την πιο έντονη παρουσία (11 και 26% των ημερών (παρατηρήσεων) αντίστοιχα στη Ζώνη Α, 14 και 17% αντίστοιχα στη Ζώνη Β) ... οι καταγεγραμμένες κινήσεις των σημαντικών ειδών εντοπίζονται κυρίως στο Β και ΒΔ κλάδο του D1. Τα 2 είδη δέχονται κάποιες συνεργιστικές επιπτώσεις και από το γειτονικό Α/Π Ανατολή αφού και σε αυτό έχουν σχετικά έντονη παρουσία ... Η εμβέλεια κίνησης του Σπιζαετού και του Φιδαετού, περιλαμβάνει και τον γειτονικό ΑΣΠΗΕ Ανατολή (D2) ... / ΑΣΠΗΕ Ανατολή (D2) Ο Σπιζαετός και ο Φιδαετός έχουν την πιο έντονη παρουσία (17 και 29% των ημερών αντίστοιχα στη Ζώνη Α, 13 και 21% αντίστοιχα στη Ζώνη Β) ... Οι ΑΣΠΗΕ βρίσκονται σε σχετική εγγύτητα με αξιόλογα ενδιαιτήματα ορνιθοπανίδας ενώ (κάποιες) ανεμογεννήτριες βρίσκονται σε εγγύτητα με βραχώδεις σχηματισμούς ... Οι καταγεγραμμένες κινήσεις των σημαντικών ειδών εκτείνονται σε όλο το μήκος του D2 αλλά είναι πιο συχνές στο δυτικό τμήμα του D2 πλησίον της φωλιάς. Η κορυφογραμμή στην οποία χωροθετείται ο ΑΣΠΗΕ D2 φαίνεται ότι χρησιμοποιείται σχετικά συχνά από τα αρπακτικά είδη της περιοχής κατά την κίνηση τους, και αυτό πιθανόν να σχετίζεται με το ότι «οδηγεί» (μέσω των ανοδικών ρευμάτων τα οποία εκμεταλλεύονται τα αρπακτικά είδη) προς τα χαμηλότερα υψόμετρα του Καβοντόρο ... ».

Από το  κείμενο της ενότητας 6.2.1 της ΕΟΑ 2014 (αριστερή στήλη) με τίτλο: «Είδη χαρακτηρισμού της ΖΕΠ/Σπιζαετός» της ΕΟΑ 2014, η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στην ΕΟΑ 2016 διέγραψε το εξής εδάφιο: «Κατά την άνοιξη του 2013 επίσης παρατηρήθηκαν διελεύσεις ώριμων και νεαρών ατόμων στη συγκεκριμένη περιοχή και είσοδος σε κάποιες περιπτώσεις σε βραχώδη εσοχή σε σχετική εγγύτητα με το δρόμο. Γενικά, φαίνεται και οτι αυτή η επικράτεια είναι ακόμα ενεργή».

 Three card monte

Επίσης ανασκεύασε τις επισημασμένες προτάσεις  και προσέθεσε το εδάφιο για την αγνόηση του κριτηρίου των ζωνών αποκλεισμού της  έκδοσης της ΕΟΕ ως προς την χαρτογράφηση των ορνιθολογικά ευαίσθητων περιοχών στα αιολικά πάρκα που κάλυπτε το μεγαλύτερο τμήμα της ΖΕΠ με τον ισχυρισμό... "της συναξιολόγησης της δραστηριότητας, κυρίως,  του Σπιζαετού πλησίον των περιοχών εγκατάστασης, με βάση τις καταγραφές πεδίου". Την χωροθέτηση αιολικών στις ζώνες αποκλεισμού της ΕΟΑ (βλ. μελέτη Προσδιορισμός και χαρτογράφηση των ορνιθολογικά ευαίσθητων στα αιολικά πάρκα περιοχών της Ελλάδας, Ιανουάριος 2010, ΕΟΕ), είχε επικαλεστεί και η Επιτροπή στην προειδοποιητική επιστολή της προς την Ελληνική Δημοκρατία. Αυτός ήταν ένα ακόμα λόγος για την εξαφάνιση της ΕΟΑ 2014. Χρειαζόταν μια δικαιολογία και γι' αυτό.
  

Η σχηματική καταγραφή των προτεινόμενων (2009) περιοχών απαγόρευσης αιολικών, με το κριτήριο της περιμετρικής ζώνης ασφαλείας γύρω από φωλιές επιλεγμένων ειδών, βλ κριτήρια στην μελέτη ΕΟΕ πάνω

ΟΙ ΦΕΡΟΜΕΝΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΠΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ Α/Γ

Η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ διατείνεται ότι ακολούθησε την βιβλιογραφία, ιδίως τις κατευθύνσεις για τις εργασίες πεδίου από εποπτικά σημεία της "Scottish Natural Heritage" (SNH), πλην όμως το γεγονός της φερόμενης εγκατάλειψης της αναπαραγωγικής θέσης ενός ζεύγους Σπιζαετών, κατά δήλωση της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ, μετά το 2008, ενδεχομένως να συνδέεται με ενόχληση του είδους από ανάρμοστες πρακτικές εργασιών πεδίου, βλ.  SNH: «Recommended bird survey methods to inform impact assessment of onshore wind farms» 2014: In order to minimise disturbance, VPs should not be located near to sensitive sites for target species, i.e. nest, roost or lek sites.  In order to minimise disturbance, VPs should not be located near to sensitive sites for target species, i.e. nest, roost or lek sites. Care also needs to be taken not to locate observation points in locations that may lie directly between the site and a roost or nest site of a key target species, as this can seriously influence the  behaviour of birds to be surveyed. Where View Point are located within the survey area, they should not be used simultaneously with other View Point  locations which overlook them as the presence of an observer either sitting at or moving to/from the VP will probably affect bird behaviour ... ».

Πάνω είναι ο πίνακας με τα αιολικά της DAMCO κλπ, μετέπειτα ENEL, της ΤΕΡΝΑ και τα εποπτικά σημεία (παρατηρητήρια) της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ (View Points), για την καταγραφή της δραστηριότητας των πουλιών και στα δύο συμπλέγματα αιολικών, βλέπε κάτω σχηματική απεικόνιση της διάταξης τους και των VPs.

Πάνω είναι το φερόμενο σύνολο των ορνιθολογικών παρατηρήσεων  από τα εποπτικά σημεία (VP) 13, 14, 25 (για τον ΑΣΠΗΕ με την αρίθμηση D1), από τα VP 12, 13 (για τον ΑΣΠΗΕ με την αρίθμηση D2) και τα λεγόμενα συμπληρωματικά VP 6, 7 και 9 "για το φώλιασμα του Σπιζαετού". Φερόμενο σύνολο ωρών παρατηρήσεων της ορνιθοπανίδας από τα εν λόγω VP 141,35 ώρες, (απόσπασμα από τον πινακα 3 του παραρτήματος Ι της μελέτης ΕΟΑ 2014 και 2016 ENEL).  

Κάτω απόσπασμα από τον  πίνακα 9 του παραρτήματος Ι της μελέτης ΕΟΑ 2016 με τίτλο: «Το σύνολο των παρατηρήσεων πεδίου 2006‐2010, 16 ΑΣΠΗΕ». Έχουν διαχωριστεί από τις φερόμενες εργασίες πεδίου (για τις ανάγκες της παρούσης) οι δειγματοληψίες (τις περισσότερες φορές από 2 ή 3 φυσικά πρόσωπα, βλ. στήλη παρατηρητές) για τη παρουσία του Σπιζαετού στην περιοχή εγκατάστασης των ΑΣΠΗΕ D1/D2 και Τ1/Τ3 (αιολικά της ΤΕΡΝΑ, βλ. τον χάρτη σχηματικής απεικόνισης πιό πάνω, ο Τ3 ΑΣΠΗΕ στη θέση "Γούρτατση"  δεν συμπεριλήφθηκε στην ΜΠΕ 2011 της ΤΕΡΝΑ) και δεν απεικονίζεται. To VP 10 ήταν εντός του περιγράμματος του ΑΣΠΗΕ Τ1 (ΤΕΡΝΑ) και ως εκ τούτου επηρέαζε τις παρατηρήσεις της ορνιθοπανίδας.

Βλ. κάτω τον πλήρη πίνακα των φερόμενων καταγραφών του Σπιζαετού σε όλες  τις υποπεριοχές της ΖΕΠ κατά την περίοδο 2006-2010

Η ΟΙΚΟΜ  ΕΠΕ και οι εντολείς της δήλωσαν ότι δαπανήθηκαν από τα εκάστοτε φυσικά πρόσωπα των ομάδων εργασιών πεδίου, 141,35 ώρες από τα σημεία θέας (VP) 12, 13, 14, 25, 6, 7 και 9  για την παρακολούθηση της δραστηριότητας της ορνιθοπανίδας συμπεριλαμβανομένου του Σπιζαετού (ζευγών και ατόμων) στο Β-ΒΑ παραλιακό τμήμα της ΖΕΠ. Οι ώρες εργασιών πεδίου ήταν άτακτα κατανεμημένες μεταξύ των ετών 2006-2010 και των περιόδων του αναπαραγωγικού κύκλου των πουλιών  (με επικαλύψεις). 

Σε όλες τις μελέτες που υπογράφει η ανωτέρω ΕΠΕ (2010, 2014, 2016), διατείνεται ότι ο πυρήνας αναπαραγωγής του Σπιζαετού στη θέση "Βαθύρεμα" ήταν ενεργός κατά τα έτη 2006 και το 2008 αλλά όχι το 2009, το 2010 και το 2014 (για το 2013 είπαμε).  Επομένως "σύμφωνα με τα λεγόμενα της" ΕΠΕ, κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου των πουλιών τα έτη 2006 και 2008, θα έπρεπε το είδος  αυτό να είχε παρατηρηθεί με την απαιτούμενη/αναμενόμενη, προσοχή/συχνότητα στην ανωτέρω θέση. Με δεδομένο ότι η συχνότητα παρουσίας ενός είδους ορνιθοπανίδας στη περιοχή εγκατάστασης αιολικών, είναι μια παράμετρος για την ανάλυση κινδύνου, φαίνεται τουλάχιστον παράδοξο να έχουν επιβεβαιωθεί μόνο 3 παρουσίες του Σπιζαετού τα έτη 2006/2007 και 4 το έτος 2008 στην ευρύτερη περιοχή του πυρήνα  αναπαραγωγής του ζεύγους στη θέση Βαθύρεμα στις καταγραφές για τα αιολικά με την αρίθμηση D1(θέση Καθάρα)  και D2 (θέση Ανατολή), βλ. κάτω ενδεικτικό σχήμα της προσέγγισης/κριτηρίου Home range. Περαιτέρω εάν η συγκεκριμένη αναπαραγωγική θέση είχε εγκαταλειφθεί, τότε οι καταγραφές Σπιζαετών τα έτη 2009 και 2010 στις ανωτέρω θέσεις με ποιό αναπαραγωγικό ζεύγος θα έπρεπε να συσχετισθούν;

Οι κυρίως τόποι αναπαραγωγής - επιβίωσης βρίσκονται εντός της ζώνης 50% kernel, «where the Eagles’ main activity was concentrated throughout the year. The 80% kernel described the areas actively selected for foraging and roosting outside the breeding site».

Ως προς τις τρεις περιόδους που σχετίζονται με τον βιολογικό κύκλο του είδους Σπιζαετός (Arroyo et al., 1995),  η περίοδος 1 ορίζεται ως η μη αναπαραγωγική περίοδος (NBr), από την 1η Σεπτεμβρίου έως τις 14 Φεβρουαρίου, όταν τα άτομα αναπαραγωγής είναι λιγότερο συνδεδεμένα με την περιοχή φωλεοποίησης και πραγματοποιούν μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις (Newton 1979). Στην περίοδο 2 ή την περίοδο αναπαραγωγής (από τις 15 Φεβρουαρίου έως τις 14 Ιουνίου), και οι δύο γονείς αφιερώνονται στα αυγά τους, αλλά το θηλυκό περνά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου στη φωλιά και γενικά οι κινήσεις των γονέων είναι περιορισμένες (Ontiveros 2010). Κατά τη διάρκεια της περιόδου 3 ή της περιόδου εξάρτησης (Pfdp), μεταξύ 15 Ιουνίου και 31 Αυγούστου, οι γονείς συνεχίζουν να τρέφουν τους νεοσσούς (ή το ένα νεοσσό) κοντά στη περιοχή φωλεοποίησης τους μέχρις ότου τα νεαρά άτομα εγκαταλείψουν τα εδάφη όπου γεννήθηκαν αναζητώντας άλλες επικράτειες  (Real et al., 1998). Οι εργασίες πεδίου (ορνιθολογικές παρατηρήσεις) για τα αιολικά της DAMCO/TEΡΝΑ τα έτη 2006, 2007 (μόνο μια ημέρα) και 2008,  από τα εποπτικά σημεία 12, 13, 14, 25, 6, 7 και 9  φέρονται να έγιναν στις ημερομηνίες/ώρες που δηλώθηκαν,* με τα κατωτέρω αποτελέσματα ως προς την δραστηριότητα του  Σπιζαετού στις περιοχές χωροθέτησης των ΑΣΠΗΕ D1 και D2 (σε κουτάκια οι εποπτικές θέσεις ενδιαφέροντος). 

Πάνω οι διαχωρισμένες, για τις ανάγκες της παρούσης, ώρες εργασιών πεδίου κατά την ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ, από τα αναφερόμενα εποπτικά σημεία τα ετη 2006 και 2007 (μια ημέρα), όπως στο παράρτημα Ι της ΕΟΜ 2010 (πίνακας 7), ΕΟΑ 2014 (πίνακας 9), ΕΟΑ 2016 (πίνακας 9) DAMCO κλπ και στη συνέχεια ENEL. 

ΠΑΝΩ ΟΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΣΠΙΖΑΕΤΩΝ ΤΟ 2008

Οι φερόμενες ώρες εργασιών (VPW) της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ από τα εποπτικά σημεία 13, 14, 25 / 12, 13 / 6, 7, 9  τα έτη 2006, 2007 και 2008 για τους ΑΣΠΗΕ D1, D2 και την αναπαραγωγική περιοχή του Σπιζαετού στη θέση Βαθύρεμα είναι οι εξής: Το 2006 20,5 ώρες κατά την αναπαραγωγική περίοδο και 2,5 ώρες Σεπτέμβριο/Οκτώβριο. Το 2007 2 ώρες. Τα VPW το έτος 2008 αντιστοίχως ήταν: Μη αναπαραγωγική  περίοδος 6 ώρες, αναπαραγωγική 18,42 ώρες, Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2 ώρες. Φερόμενη παρουσία του Σπιζαετού στην περιοχή αναπαραγωγής του (Βαθύρεμα): Στις δώδεκα ημέρες δειγματοληψιών του 2006, 3 ημέρες. Σε μια ημέρα το 2007 μη παρουσία. Κατά τις 9 ημέρες εργασίες πεδίου το έτος 2008 φερόμενη παρουσία του είδους 4 ημέρες.

Είναι εμφανέστατη η ανεπάρκεια των εργασιών πεδίου στην B-BA ΖΕΠ τα έτη 2006-2008, στη περιοχή δηλαδή που αναμένονταν οι κύριες επιπτώσεις, όπως και η μη λήψη πρόνοιας για πιθανή διαταραχή του Σπιζαετού, ενός ευαίσθητου είδους, από το προσωπικό που είχε επιληφθεί των όποιων εργασιών πεδίου βλ. «Raptors: a field guide for surveys and monitoring,  Jon Hardey, Humphrey Crick, Chris Wernham, Helen Riley, Brian Etheridge, Des Thompson» (*1 «Minimising disturbance and good field craft: Fieldworkers should be aware that their presence may cause disturbance to the birds that they are surveying, and should not undertake fieldwork that might adversely affect the survival or reproductive success of birds ... If birds exhibit alarm calls/behaviour, leave a nest site, or fly repeatedly around a particular area, apparently aiming to land but aborting at the last minute, this suggests the fieldworker is too close and should move away as quickly as possible to a distance at which agitated behaviour ceases. If the nest can be watched from a safe distance, a check should be made to see whether the bird returns. If this cannot be done without further disturbance, or if the bird does not return in a short time, the fieldworker should leave the area completely and not return that day. Any further visits to the site should be made in an appropriately cautious manner.»).  

Τα αρπακτικά πουλιά  δεν φωλιάζουν τυχαία. Επιλέγουν τοποθεσίες που παρέχουν τόσο ασφαλείς τοποθεσίες (φωλιών) όσο και κατάλληλους οικότοπους για τη διατροφή. Μόνο η γνώση των απαιτήσεων για έρευνα σε μεμονωμένα είδη, με χαμηλές πυκνότητες και σε εκτεταμένες περιοχές, επιτρέπει την οριοθέτηση πεδίου για μια δεδομένη μελέτη. Από την αρχή της "έρευνας"  θα έπρεπε να είχε πραγματοποιηθεί μια εκτίμηση για τις κύριες περιοχές αναπαραγωγής του είδους (potential home ranges) αρχικά για να αναγνωριστούν τα όρια αυτών των  περιοχών. Εάν ο στόχος της έρευνας για το κύριο είδος χαρακτηρισμού της ΖΕΠ  ήταν σαφής  (προτεραιότητα στην οριοθέτηση των λεγόμενων κρισίμων ενδιαιτημάτων του είδους για τον καθορισμό περιοχών αποκλεισμού χωροθέτησης αιολικών), οι έρευνες θα έπρεπε να είχαν επικεντρωθεί  εξ αρχής στον  προσδιορισμό της "σειράς κατοικιών" του είδους Σπιζαετός,  με τα κριτήρια και τις παραδοχές  των  χωρικών παραμέτρων επιβίωσης του (πυρήνες  επιβίωσης σε διαφορετικά επίπεδα) και όχι στην εξασφάλιση "βολικών δειγματοληψιών" για την εισαγωγή αυτών των δεδομένων σε μεροληπτικά, "προσαρμοσμένα" μοντέλα αξιολόγησης επιπτώσεων για την εξασφάλιση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης.(*2 «Don’t confuse your estimate with the biological process you are trying to quantify. When asking what a home range is, the means used to measure must not determine the definition to avoid circularity».).

Οι περιοχές αναπαραγωγής (του) χρησιμοποιούνται όλο το χρόνο από τον Σπιζαετό, ακόμη και εκτός της εποχής αναπαραγωγής, κατά τη διάρκεια της οποίας τα πουλιά ξεκουράζονται, κουρνιάζουν και προετοιμάζονται για την επόμενη εποχή αναπαραγωγής. Είναι γνωστό ότι υπάρχει έντονη διακύμανση στο μέγεθος των "οικιακών περιοχών" και ότι κατά τη διάρκεια του έτους παρατηρείται έντονη ανομοιογένεια στη χρήση του χώρου εντός των εδαφών της "επικράτειας" (βλέπε Sanz et al., 2005, «Heterogeneous use of space in three breeding territories of bonelli's eagle - Hieraaetus fasciatus»,  Bosch et al., 2010). Ενώ η προσκόλληση  του είδους στην "περιοχή κατοικίας" του είναι υψηλή σε σειρά ετήσιων περιόδων,  η παραμονή στις περιοχές φωλιάσματος  είναι χαμηλή  στις ίδιες περιόδους. Ο Σπιζαετός είναι από τα είδη που για τη διατροφή και τη διαμονή τους, επεκτείνουν την δραστηριότητα του  σε περιοχές  που βρίσκονται σε απόσταση, από τα σημεία φωλεοποίησης, μεταξύ 2 και 14 χιλιομέτρων. Στον ετήσιο κύκλο η συμπεριφορά του Σπιζαετού επηρεάζεται  έντονα από τον κύκλο αναπαραγωγής του, ο οποίος αρχίζει στη μέση του χειμώνα και τελειώνει το καλοκαίρι (del Hoyo et al., 1994) και επομένως η χρήση του χώρου, σε ατομικό (αναπαραγωγική ικανότητα/κατάσταση) και χρονικό επίπεδο (εποχή αναπαραγωγής) είναι διαφορετική. Αυτό σημαίνει πως οι δειγματοληψίες για το είδος  πρέπει να γίνονται σε δύο ετήσιους κύκλους και να κατανέμονται σε όλες τις περιόδους, με μη μετάφερόμενα στοιχεία από το ένα έτος στο άλλο, ειδάλλως "η έρευνα" θα είναι προκατειλημμένη ή μεροληπτική είτε βάσει καθοδήγησης, είτε  λόγω της ανεπάρκειας των πόρων για την έρευνα. Δεν μπορούν να υλοποιηθούν οι στόχοι διατήρησης του Σπιζαετού στην ΖΕΠ της Οχης αν δεν έχει λάβει χώρα ο προσδιορισμός, με επιστημονικά μέσα, των "οικιακών σειρών" και των κύριων περιοχών τροφοληψίας του (εκεί όπου γίνεται εντατική χρήση), με δεδομένο τον διαφορετικό ρόλο τους στον κύκλο επιβίωσης του είδους, ώστε να διατηρηθούν αυτές οι περιοχές και να μην αλλάξει η χρήση τους. Eπικάλυψη αυτών των περιοχών με αιολικά σημαίνει διωγμό του Σπιζαετού από την συγκεκριμένη περιοχή εξάπλωσης του. 

Πάνω μια ακόμη ενδεικτική απεικόνιση της πιό πάνω αναφερόμενης χωρικής διαστρωμάτωσης, ως πρότυπο χωρικής χρήσης κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής επιβίωσης και αναπαραγωγής του είδους, από το «Identifyingkey habitats for the conservation of Bonelli’s Eagle Aquila fasciata ... Real, R Bosch, A Tintó, A Hernández‐Matías», βλ. και «Differential spatial use and spatial fidelity by breeders in Bonelli’sEagle (Aquila fasciata)» Beatriz Martinez-Miranzo, Eva Banda, Adriana Gardiazabal, Ernesto Ferreira, Jose I. Aguirre.

Με μέθοδο και συλλογιστική όπου «το συμπέρασμα φαίνεται αποδεδειγμένο, αλλά στην πραγματικότητα αυτό (ή το ισοδύναμό του)  εξ ανάγκης έχει τεθεί ως προϋπόθεση», η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ εμφανίζεται στο «Τechnical Report (Surveying of bonelli’s eagle status within the SPA GR 2420012 “Mount Ochi, Coastal Zone and Islets - ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ 2014”, την τεχνική έκθεση που συνοδεύει την μελέτη ΕΟΑ 2016)», να έχει λάβει γνώση της βιβλιογραφίας σχετικά με τις χωρικές παραμέτρους του είδους, πλην όμως τελείως αυθαίρετα προχώρησε σε επιλεκτικές αξιολογήσεις ακόμη και για τις χωρικές παραμέτρους αναπαραγωγής και επιβίωσης της επικράτειας του Σπιζαετού στον Άγιο Δημήτριο, τις οποίες οριοθετεί δυτικά του ΑΣΠΗΕ D1, (εκτός της ΖΕΠ) και βόρεια των ΑΣΠΗΕ D3, D8 της ενδιαφερόμενης εταιρείας στην οποία προσέφεραν τις υπηρεσίες τους.   

Είναι γνωστό και στους πλέον αδαείς περιβαλλοντολόγους ότι έχει διαπιστωθεί σημαντική εκκεντρότητα των περιοχών αναπαραγωγής του Σπιζαετού, σε σχέση με τις  λεγόμενες "οικιακές σειρές"  (home ranges) που χρησιμοποιεί, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι κούρνιες (roosts). Η διαφορετική χρήση του χώρου είναι συνέπεια της ετερογένειας των εδαφών και της διαθεσιμότητας της τροφής (Sanz et al., 2005, Carrete et al., 2006), βλ. «Home-ranges and patterns ofspatial use in territorial Bonelli’s Eagles Aquila fasciata», Rafel Bosch, Joan Real, Albert into  Elena L. Zozaya & Carles Castell  Επιπλέον ο αριθμός των "οικιακών σειρών" δεν αντιστοιχεί απαραίτητα στον αριθμό των πτηνών (που αναπαράγονται ή είναι ικανά για αναπαραγωγή σε ένα δεδομένο έτος). 

 

Από το «Home-ranges and patterns ofspatial use in territorial Bonelli’s Eagles Aquila fasciata»

Βλέπε πάνω την εκκεντρότητα (διαφοροποίηση των χωρικών επιλογών επιβίωσης), μεταξύ των περιοχών αναπαραγωγής και τροφοληψίας / ανάπαυσης εκτός αναπαραγωγικής περιόδου στα ανωτέρω σχήματα 3M2, 10M, 12F, 53M, 3M1, 8F, 8M και 53F. Με την εφαρμογή τηλεμετρίας, με πομπούς δηλαδή που τοποθετήθηκαν στους πολύπαθους Σπιζαετούς της Ιβηρικής, απεικονίζονται τα αποτελέσματα έρευνας μεταξύ των ετών 2002-2006 στην Καταλονία, όπου το είδος είχε υποστεί σημαντική μείωση πληθυσμού κατά τα παρελθόντα έτη. Πρόκειται για συλλεχθείσες πληροφορίες σχετικά με τις χωρικές παραμέτρους των ανωτέρω Σπιζαετών, την οικιακή εμβέλεια τους (Home range), τις αποστάσεις των μετακινίσεων τους, την εκκεντρότητα της περιοχής εκτροφής κλπ. Τα πολύγωνα (MCP) απεικονίζουν την "διευρυμένη" χρήση της περιοχής, έξω από τους οικακούς πυρήνες, οι μαύρες τελείες το κέντρο της αναπαραγωγικής περιοχής, τα μικρά τρίγωνα το ("αριθμητικό") κέντρο της κάθε περιοχής και τα ακανόνιστα σχήματα τους (αλληλο-καλυπτόμενους στα σχήματα) "πυρήνες δραστηριότητας" των Σπιζαετών της έρευνας, σε μέγεθος 95%, 80%, και 50%. Τα χοντρά βέλη δείχνουν τις εντατικά χρησιμοποιούμενες περιοχές ανά Σπιζαετό και τα λεπτά τις επιμηκύνσεις του πυρήνα επιβίωσης του (ανά περίπτωση).

ΠΑΝΩ ΟΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΣΠΙΖΑΕΤΩΝ ΤΟ 2010

ΠΑΝΩ ΟΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΣΠΙΖΑΕΤΩΝ ΤΟ 2009 

Συνολικά (σύμφωνα με τα προσκομισθέντα δεδομένα από τις εργασίες πεδίου της OIKOM ΕΠΕ) το είδος χαρακτηρισμού της ΖΕΠ GR 2420012  Σπιζαετος παρατηρήθηκε στο Β-ΒΑ τμήμα, όπου ήταν οι δύο περιοχές φωλεοποίησης του, στο φαράγγι του Αγίου Δημητρίου και στο Βαθύρεμα τις 3 ημέρες από το σύνολο  των 12 ημερών (εργασιών πεδίου) του έτους 2006 και στο υπόλοιπο τμήμα τις 4 ημέρες  (τις δύο  στον ΑΣΠΗΕ D8). Το 2007 απλώς έγινε μια εκδρομή στην περιοχή έρευνας. Το έτος 2008 σε σύνολο 9 ημερών, ο Σπιζαετός καταγράφηκε τις 4 ημέρες όλες στο Β-ΒΑ τμήμα της ΖΕΠ, το έτος 2009 σε σύνολο 7 ημερών,  τις 3  ημέρες στο Β-ΒΑ τμήμα και 1 στους Τ4, Τ5 και το 2010 σε σύνολο 18 ημερών καταγράφηκε τις 4 ημέρες στο Β-ΒΑ τμήμα και 1 στους ΑΣΠΗΕ Τ4, Τ8.

Όπως προαναφέρθηκε, στη συνέχεια η δύστυχη ορνιθοπανίδα της οικείας ΖΕΠ έγινε αντικείμενο παρατηρήσεων και από την ΕΝVECO A.E. για τους  13 ΑΣΠΗΕ της RF Energy. 

ΟΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΣΠΙΖΑΕΤΟΥ ΤΟ 2011 ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝVECO A.E. ΓΙΑ ΤΗΝ RF ENERGY (ΠΑΝΩ) ΣΕ ΥΠΟΒΑΘΡΟ GOOGLE EARTH. ΚΑΠΟΙΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΑΙΟΛΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΔΕΝ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΘΗΚΑΝ.

Όλες οι καταγραφές του Σπιζαετού δηλώθηκαν (από την ΕΝVECO A.E.) στο Β και κυρίως το ΒΑ τμήμα της ΖΕΠ, βλέπε εικόνα πάνω με τις φερόμενες ημερομηνίες παρουσίας του είδους, βάσει και των αντίστοιχων συντεταγμένων (ακριβής απεικόνιση από εμάς στην εικόνα πάνω) στο παράρτημα VI της μελέτης  EOA 2012 της RF Energy.  

Με βάση τα παραπάνω, θεωρούμε ότι στερούνται επιστημονικής  βάσης οι αξιολογήσεις της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ (στο τεύχος της μελέτης ΕΟΑ 2016: «Τechnical report (Surveying of bonelli’s eagle status within the SPA GR2420012 “Mount Ochi, Coastal Zone and Islets -ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ 2014”)», που περιορίζουν τον δυναμικό  του Σπιζαετού σε ένα ζευγάρι και την αναπαραγωγική του περιοχή (Home range) στην κοιλάδα που βρίσκεται δυτικά του οικισμού του Αγίου Δημητρίου καθώς και την ευρύτερη περιοχή δυτικά του φαραγγιού (βλέπε κάτω την εικόνα 25 της ανωτέρω "τεχνικής έκθεσης για τον Σπιζαετό 2014"),  «που (κατά την ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ) δεν συμπίπτει με τις περιοχές εγκατάστασης των ανεμογεννητριών της DAMCO-ENEL.». Βεβαίως στην ίδια έκθεση, στην εικόνα 17, στις περιοχές τροφοληψίας του Σπιζαετού περιλαμβάνονταν και οι ΑΣΠΗΕ D3, D8.

ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ

Ως προς την κατάσταση διατήρησης του είδους Σπιζαετός στην ΖΕΠ Όχης, τις αναπαραγωγικές του περιοχές και τις αναμενόμενες επιδράσεις στο είδος, κυρίως από τους ΑΣΠΗΕ D1, D2, αναφέρθηκε ότι στην μελέτη ΕΟΑ 2016 καταγράφεται εικαζόμενη βλάβης διατήρησης του με βάση τις περιορισμένες παρατηρήσεις από εποπτικές θέσεις/δειγματοληψίες του έτους 2014.  Δηλώθηκε  μείωση του πληθυσμού του είδους σε ένα ζευγάρι λόγω της εικαζόμενης απώλειας της αναπαραγωγικής του επικράτειας στο ΒΑ τμήμα της ΖΕΠ τα έτη 2013, 2014, ενώ στο πλέον πρόσφατο (2017) Τυποποιημένο Έντυπο Δεδομένων (ΤΕΔ) της ΖΕΠ με βάση τις δειγματοληψίες του έργου: «Εποπτεία και αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης ειδών και τύπων οικοτόπων της  Ελλάδας»,  μελέτη 9: Ορνιθοπανίδα,  δηλώνονται 3 ζευγάρια με στόχο διατήρησης / ΕΤΑ (Ευνοϊκή τιμή Αναφοράς) εξάπλωσης του είδους τα 4 ζεύγη. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να επαναλάβουμε ότι όταν υποβλήθηκε η ΜΠΕ 2014 ENEL στην ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ για την τροποποίηση της ΑΕΠΟ υπ’ αριθ. 203611/21-09-2011 (αναφέρεται στην με ΑΔΑ Ω26Α4653Π8-37Α υποβολή συμπληρωματικών στοιχείων επί της ΜΠΕ στις  14-05-2014 και κυριως στις 05-9-2014), φέρονταν να είχαν πραγματοποιηθεί, πέραν των ορνιθολογικων παρατηρήσεων των ετών 2006-2010 και 2013 (για το 2013 δεν έχουν προσκομιστεί στοιχεία παρατήρησης από εποπτικά σημεία ή σχετικά με την φωλεοποίηση του Σπιζαετού) και οι "ειδικές καταγραφές του 2014 (Σπιζαετός, Μπούφος, γραμμικές διατομές / line transects για την καταγραφή αναπαραγόμενων στρουθιόμορφων και άλλων ειδών) με εστίαση στην αναπαραγωγική περίοδο. Αυτές οι μελέτες απεκρύβησαν και ενσωματώθηκαν στην μελέτη ΕΟΑ 2016 η οποία δεν δημοσιοποιήθηκε με πρόθεση. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις καταγραφές παρουσίας του Σπιζαετού, στους πίνακες πιο πάνω (για τους ΑΣΠΗΕ D1 και D2) με τις διαχωρισμένες πληροφορίες από τον πίνακα 7 του παραρτήματος Ι της ΕΟΜ 2010  DAMCO  (πίνακες 8 στις ΕΟΑ 2014, 2016 ENEL), από τα εποπτικά σημεία  (VP) 12, 13, 14, 25, 6, 7 και 9 (με την επιφύλαξη για τις  καταγραφές 31/08/2010-11-2010 εφόσον η ΟΙΚΟΜ είχε δηλώσει πως είχαν περατωθεί οι εργασίες πεδίου για τα αιολικά της DAMCO τον Μάιο του 2010) και λαμβάνοντας επιπλέον υπ’ όψιν ότι δεν διαχωρίζονται οι παρατηρήσεις, από τα ανωτέρω εποπτικά σημεία κατά το χρονικό διάστημα Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 2010, ώστε να προσδιοριστεί ποιους ακριβώς ΑΣΠΗΕ αφορούσαν οι καταγραφές στον πίνακα 7 του παραρτήματος Ι της ΕΟΜ για τα αιολικά συνολικής ονομαστικής ισχύος 174 MW της ΤΕΡΝΑ, ήταν αναγκαίο να συλλεχθούν τα στοιχεία για να διακριβωθεί η αξιοπιστία ή μη των φερόμενων δειγματοληψιών βάσει των οποίων η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ προέβη στις "ειδικές οικολογικές αξιολογήσεις" της.

Για να εκτιμηθούν οι αθροιστικές επιπτώσεις των αιολικών στην προστατευόμενη ορνιθοπανίδα της ΖΕΠ αφενός θα έπρεπε να αποτυπωθούν τα ουσιαστικά  χαρακτηριστικά και τα ποσοτικά μεγέθη της συνολικής πρότασης σχεδιασμού, αφετέρου να αξιολογηθεί η ευαισθησία της περιοχής και οι επιμέρους χωρικές ενότητες της σε σχέση με τα είδη που τις χρησιμοποιούν. Το ειδικό χωρικό αποτύπωμα των ΑΣΠΗΕ στην ΖΕΠ και ο συνολικός αριθμός των ανεμογεννητριών θα έπρεπε να συσχετισθεί  με την ευαισθησία των ειδών χαρακτηρισμού ή μη της ΖΕΠ (είδη οριοθέτησης) και την ποσοτική και ποιοτική χρήση από τα πουλιά κυρίως των ορεινών θέσεων στις  οποίες επικεντρώνεται η ανάπτυξη των ΑΣΠΗΕ σε επίπεδο ΖΕΠ, αλλά και των πέριξ περιοχών, αν κρινόταν σκόπιμο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τα συνωδά έργα, ιδίως τις εναέριες γραμμές μεταφοράς της διαλείπουσας/διακοπτόμενης παραγόμενης ενέργειας των ΑΣΠΗΕ. Τα βασικά δεδομένα εισόδου σε μοντέλα σύγκρουσης (ή για τις εκτιμήσεις της σημαντικότητας των επιπτώσεων εάν δεν χρησιμοποιηθεί κάποιο από τα γνωστά μοντέλα)  προέρχονται από τις επιτόπιες παρατηρήσεις που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια των παρατηρήσεων από τα εποπτικά σημεία. Αυτά τα δεδομένα καταγράφουν τη δραστηριότητα πτήσης  των πτηνών στην ευρύτερη νοητή ζώνη σάρωσης του ρότορα  (RSZ), μια μεταβλητή  που εξαρτάται από τις προδιαγραφές των ανεμογεννητριών (αν και συχνά με τις τροποποιήσεις του μοντέλου των α/γ αλλάζουν τα δεδομένα)  κατά το χρόνο της έρευνας, πριν από την κατασκευή.

Τα βασικά δεδομένα επομένως  προέρχονται από τις επιτόπιες έρευνες που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια των παρατηρήσεων από τα εποπτικά σημεία. Οι έρευνες αυτές πρέπει να διεξάγονται από ένα ή περισσότερα, σταθερά σημεία επόπτευσης (VP) τα οποία πρέπει να  εξασφαλίζουν καλή θέα στην περιοχή έρευνας πεδίου ή υποδιαίρεση της.  Τα σημεία αυτά  θα πρέπει να είναι εκτός του χώρου έρευνας (για να μην επιδρά άμεσα ο παρατηρητής στο παρατηρούμενο)  και να προσφέρουν την δυνατότητα επόπτευσης ενός "τόξου"  ακτίνας το πολύ 2 χιλιομέτρων με κυρίως γωνία 180˚.  H επιδίωξη είναι όλα τα τμήματα της περιοχής μελέτης να μην είναι σε απόσταση άνω των 2 χιλιομέτρων από τα VP. Η επικάλυψη των ορατών  περιοχών από τα σημεία παρατήρησης  είναι ανεπιθύμητη, στην πράξη όμως είναι δύσκολο να αποφευχθεί, και μπορεί να υπολογιστεί στις μετέπειτα αναλύσεις. Οι έρευνες θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε οι παρατηρήσεις (VPW)  από τα επικαλυπτόμενα VP  να  μην πραγματοποιούνται ταυτόχρονα, όμως, μπορεί να υπάρχουν πλεονεκτήματα από την ταυτόχρονη επόπτευση από διαφορετικά εποπτικά σημεία, ιδίως όσον αφορά στην παρακολούθηση των κινήσεων των πτηνών σε όλη την περιοχή του ΑΣΠΗΕ ενδιαφέροντος στο σύνολό της. H δραστηριότητα των πουλιών  ανά περιόδους  είναι αναμενόμενο να ποικίλουν σε ένταση σε μια περιοχή ενδιαφέροντος. Κατά συνέπεια, οι έρευνες πρέπει να σχεδιάζονται με χρονικές διαβαθμίσεις της δειγματοληψίας (Stratified sampling) και με δαπάνη επαρκούς  ποσότητας χρόνου κατανεμημένης σε όλες τις ώρες της ημέρας και σε όλες τις εποχές, ώστε να αποτυπωθούν με την μέγιστη δυνατή   ακρίβεια τα επίπεδα δραστηριότητας των ειδών ενδιαφέροντος σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. 

Ανάλογα με τα είδη που υπάρχουν, οι εποπτεύσεις μπορεί να χρειαστεί να πραγματοποιηθούν σε καίριες ώρες της ημέρας (ή της νύχτας), προκειμένου να εντοπιστούν  σημαντικές κινήσεις πουλιών, ιδίως αυτών στα οποία έχει επικεντρωθεί το ενδιαφέρον. Άλλα πουλιά κάνουν τις περισσότερες πτήσεις/μετακινήσεις  λίγο πριν/μετά την αυγή και το σούρουπο οπότε  ο χρόνος και η διάρκεια των παρατηρήσεων ως προς αυτά θα πρέπει να προσαρμόζεται σε  αυτή τη συμπεριφορά. Άλλες συμπεριφορές θα ποικίλουν σε ένταση εποχιακά (Hardey et al., 2009). Επαρκής χρόνος εποπτεύσεων  με τις κατευθυντήριες γραμμές της  SNH, (τις οποίες φέρεται να... αλλά δεν ακολούθησε η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ για τις εργασίες πεδίου που πραγματοποίησε) είναι  τουλάχιστον οι 36 ώρες ανά VP και ανά εποχή (αναπαραγωγική και μη-αναπαραγωγική). Λόγω της εγγενούς  μεταβλητότητας  των παρατηρήσεων και  την ανάγκη περαιτέρω ανάλυσης για πολλά είδη, απαιτούνται επιπλέον ώρες παρατήρησης εφόσον αυτό θα  έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της εκτίμησης των κινδύνων σύγκρουσης. Για αυτό το λόγο οι κατευθυντήριες οδηγίες   της SNH συνιστούν  72 ώρες παρατηρήσεις για τα αρπακτικά και άλλα είδη που μπορεί να απουσιάζουν από μια περιοχή για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά στη συνέχεια μπορεί παρουσιαστούν πάλι και να εμφανίσουν χρονικές περιόδους έντονης δραστηριότητας. Πρέπει να διενεργούνται   παρατηρήσεις  τουλάχιστον ενός πλήρους έτους, αλλά στην πράξη, για πολλά είδη,  χρειάζονται εργασίες πεδίου τουλάχιστον για δύο πλήρεις περιόδους αναπαραγωγής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μερικά είδη εμφανίζουν αξιοσημείωτη διακύμανση στην αναπαραγωγική συμπεριφορά τους η οποία αντανακλά  τη διακύμανση της λείας, που μπορεί να υποστεί κυκλικές μεταβολές (*3) Korpimaki, Ε & Norrdahl, Κ. (1991) Numerical and functional responses of kestrels, short-eared owl and long-eared owls to vole densities. Ecology, 72: 814-826, Redpath, S. M., Thirgood, S. J. & Clarke, R. (2002) Field vole Microtus agrestis abundance and hen harrier Circus cyaneus diet and breeding in Scotland. Ibis, 144: 33-38. 2002).

Ως εκ τούτου, οι παρατηρήσεις μίας σεζόν μπορεί να μην αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια την τυπική χρήση του χώρου από τα είδη αυτά, και αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια υπερ- ή υπο-εκτίμηση του κινδύνου σύγκρουσης. Είδη με πολλαπλές τοποθεσίες φωλέασης, όπως ο Σπιζαετός ή με συχνή αλλαγή των τοποθεσιών φωλέασης (μεταξύ των ετών προσέλευσης) όπως ο Φιδαετός,  μπορεί επίσης να εμφανίζουν μεταβλητά επίπεδα δραστηριότητας σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία από χρόνο σε χρόνο, ανάλογα με την τοποθεσία των εναλλακτικών θέσεων της κύριας περιοχής αναπαραγωγής. Συνυφασμένες με τα δεδομένα VP είναι μια σειρά από αρκετά πιθανές πηγές σφάλματος και προκατάληψης. Τέτοια λάθη μπορεί να ελαχιστοποιηθούν με επαρκείς χρονικά και εποχιακά εργασίες πεδίου από έμπειρους και εκπαιδευμένους παρατηρητές,  αλλά λάθη, όπως η εκτίμηση του ύψους πτήσης κλπ (και κυρίως η μεροληψία) δεν μπορούν να εξαλειφθούν αν δεν χρησιμοποιηθούν τα κατάλληλα τεχνικά μέσα(ραντάρ) (*4)  Βλ. WIND FARMS AND BIRDS: AN UPDATED ANALYSIS OF THE EFFECTS OF WIND FARMS ON BIRDS, AND BEST PRACTICE GUIDANCE ON INTEGRATED PLANNING AND IMPACT ASSESSMENT,  Bern Convention Bureau Meeting B. 2.3.6.3 Synthesis of Onshore Study Methods Collision risk Report prepared by BirdLife International on behalf of the Bern Convention Gove, B., Langston, RHW., McCluskie, A., Pullan, JD. & Scrase, I. RSPB/BirdLife in the UK, https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?p=&id=2064209&Site=&direct=true.  

Εάν τα δεδομένα πάσχουν ή/και είναι μεροληπτικά θα πάσχουν και οι αξιολογήσεις.

Η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στην ΕΟΜ 2010 (DAMCO) είχε δηλώσει ότι στους πίνακες αξιολόγησης επιπτώσεων  από προσκρούσεις (collision) για όλους τους ΑΣΠΗΕ αναφέρονταν οι χρόνοι και ο αριθμός ημερών παρατήρησης ανά είδος και ζώνη πτήσεων. Ότι δεν αναφερόταν χρόνος παρατήρησης για τις  καταγραφές του 2006 (καθώς δεν είχε πραγματοποιηθεί καταγραφή του χρονικού διαστήματος της παρατήρησης) ή όταν επρόκειτο για καταγραφές με τη μέθοδο look and see και ότι ο αριθμός ατόμων που παρουσιαζόταν στους πίνακες αναφερόταν στον συνολικό αριθμό των καταγραφών του κάθε είδους σε κάθε ζώνη και όχι απαραίτητα στον αριθμό ατόμων που διαβιούν στην περιοχή. Είχαν δηλωθεί  411 ώρες συνολικών καταγραφών για τους 8 ΑΣΠΗΕ σε 63 ημέρες πεδίου για την περίοδο 2006-2010 με περατωθείσες ως προς τα αιολικά της DAMCO τις εργασίες πεδίου από τα 17 επιλεγμένα σημεία θέας,  (βλ. πιό πάνω τα σημεία θέας για τις καταγραφές των 16 Α/Π και για τους 2 ομίλους, σελ. 41 ΕΟΜ DAMCO 2010).  Στην ΕΟΑ 2014 DAMCO, όπως προαναφέρθηκε, προστέθηκαν αυθαίρετα ώρες από τις παρατηρήσεις για τους ΑΣΠΗΕ της ΤΕΡΝΑ, τα δεδομένα αυτά καταγράφηκαν στον πίνακα  9 του παραρτήματος Ι της εν λόγω ΕΟΑ με την υποσημείωση 23, ότι δήθεν δεν ήταν εφικτός ο απόλυτος διαχωρισμός των πρωτογενών δεδομένων ανάλογα με τους υπό μελέτη ΑΣΠΗΕ, ενώ αυτές είχαν διαχωριστεί στην ΕΟΜ 2010 (για τα  αιολικά της DAMCO) της ιδίας εταιρείας περιβαλλοντικών μελετών, βλ. και επισημάνσεις στο οδοντωτό περίγραμμα του πίνακα πιό κάτω με τις διαχωρισμένες καταγραφές ορνιθοπανίδας του έτους 2010 από τα φερόμενα ως εποπτικά σημεία για τους ΑΣΠΗΕ D1 και D2. Επιπλέον δηλώθηκε στη σελ. 105 της ΕΟΑ 2014 ότι οι καταγραφές αφορούσαν συνολικά σε ~412 ώρες εργασιών μεν, (αλλά σε 80 ημέρες πεδίου), παραπέμποντας στον πίνακα 3 του παραρτήματος Ι της ΕΟΑ 2014 με τις αλληλεπικαλύψεις  κατανομής ωρών πεδίου και ημερών ανά σημείο θέας.  Σε τι χρησίμευσε  "να αυξάνονται οι ημέρες παραμένοντας οι ίδιες ώρες" και γιατί έγινε  αυτό στις   "αξιολογήσεις"  της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ; Μάλλον για την "κάλυψη" των προδιαγραφών της ΥΑ με α.π. οικ. 170225, ΦΕΚ 135/Β/27-01-2014. 

Πρώτον, οι επιπλέον ημέρες  παρατηρήσεων από εποπτικά σημεία, για τα αιολικά της ΤΕΡΝΑ, μετά την 14η/05/2010  δεν ήταν 80-62 (και όχι 63)=18, αλλά 16. Προστέθηκαν δύο ημέρες παρατηρήσεων που δεν είχαν σχέση με τα αιολικά της DAMCO, οι 06/02/2008 και 15/04/2010, ημέρες που δεν είχαν καταχωρηθεί στον πίνακα 7 του παραρτήματος Ι της ΕΟΜ 2010 DAMCO. Δεύτερον, ως προς τα στατιστικά στοιχεία για τις επιπτώσεις από προσκρούσεις, δεν μπορούν να λαμβάνονται υπ’ όψιν ώρες/ημέρες για συγκεκριμένους ΑΣΠΗΕ εάν δεν έχει  καλυφθεί οπτικά το σύνολο του πεδίου στο οποίο χωροθετούνται οι ανεμογεννήτριες. Οι  οδηγίες σε όλους τους οδηγούς εργασιών πεδίου  από εποπτικά σημεία για την εκτίμηση του κινδύνου προσκρούσεων των πουλιών σε ανεμογεννήτριες είναι σαφείς: Αν ένα μέρος της πεδίου ανάπτυξης των ανεμογεννητριών δεν καλύπτεται οπτικά από ένα μόνο εποπτικό σημείο, αλλά χρειάζονται εποπτεύσεις και από άλλο, τότε ο ΑΣΠΗΕ που έχει παρατηρηθεί π.χ. 2 ώρες από το ένα σημείο και 2 από το άλλο δεν έχει καλυφθεί για 4 ώρες, αλλά για 2. Αν δεν έχει παρατηρηθεί σύμφωνα με κανόνες η πτητική δραστηριότητα στη συνολική περιοχή ανάπτυξης των ανεμογεννητριών δεν χωρούν στατιστικές με ποσόστωση δραστηριότητας ανά ζώνη (*5) SURVEY METHODS        FOR USE IN ASSESSING THE IMPACTS OF      ON SHORE WINDFARMS COMMUNITIES ON BIRDS (SNH 2005). / Recommended bird survey methods to inform impact assessment of onshore wind farms May 2014 (SNH 2014): Vantage Point Watch Houers: «Within each season, each part of the wind farm should be watched for at least 36 hours. If half of the proposed wind farm area has been watched for 36 hours, for example, and the other half has been watched for 36 hours with no overlap in visibility areas, then the proposed wind farm area has been watched for 36 hours (the time spent observing each part of the proposed wind farm), and not 72 hours (the total time spent in observation). Observation time during a distribution survey does not count towards observation  time conducted under VP watches: the two methods are not consistent in design or objectives.»... Κατά τα άλλα η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ δήλωσε ότι έλαβε υπ’ όψιν τις κατευθύνσεις της SNH: «The time taken to move between VP locations must be factored into the survey schedule so that there is sufficient time for surveyors to move around the site without risking disturbance impacts on birds or if a small team of surveyors is involved to other VPs being watched. Similarly, there should be a short ‘settling in’ period of approximately 10 minutes at each VP, before watches start to allow surveyor familiarisation and ensure any disturbance from observers moving around the site has passed. Vantage Point».

Κάτω είναι ο πίνακας 4 του παραρτήματος Ι της ΕΟΑ 2014. Στον αντίστοιχο πίνακα της ΕΟΑ 2016 έχουν αφαιρεθεί οι ανεμογεννήτριες Α9-Α14. Όπως βλέπουμε η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ για τις ορνιθολογικές παρατηρήσεις  στην περιοχή ανάπτυξης του  ΑΣΠΗΕ D1 δεν λαμβάνει υπ’ όψιν της αυτές από το εποπτικό σημείο 13, το σημείο αυτό ήταν ακατάλληλο για τον ΑΣΠΗΕ D2 (Ανατολή). Χρησιμοποιήθηκε για την επόπτευση του ΑΣΠΗΕ Τ9 (Μεγάλη Πέτρα-Λιοφάντιζα), ο οποίος καταργήθηκε και των ανεμογεννητριών Κ14-Κ19 του D1 που καταργήθηκαν επίσης.

Πάνω τα εποπτικά μέσα (μέθοδοι) της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ

Τρίτον, η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ διατείνεται στην ενότητα 5.1 των ΕΟΑ 2014, 2016 περί της "Μεθοδολογίας καταγραφών πεδίου" που ακολούθησε, ότι "ερεύνησε διάφορες προσεγγίσεις" αλλά θεώρησε ως «ιδιαίτερα σημαντική παραδοχή» την ανάγκη εφαρμογής μιας μεθόδου που θα μπορούσε να δώσει ταυτόχρονα ενδείξεις για τις άμεσες πιθανές επιπτώσεις του έργου και να αποτελεί παράλληλα μέθοδο παρακολούθησης (μετά την κατασκευή) και πως  ακολούθησε και προσάρμοσε την τυποποίηση που έχει γίνει στην Σκωτία (SNH 2005, 2013). Μόνο που οι δήθεν προσαρμογές αλλοίωναν καίρια τις κατευθύνσεις των ανωτέρω οδηγών, καθιστώντας τις φερόμενες έρευνες πεδίου ακατάλληλες για την εξαγωγή ορνιθολογικών δεδομένων για τις ειδικές οικολογικές αξιολογήσεις του άρθρου 6.3 της οδηγίας για τους φυσικούς οικοτόπους. Η παρακολούθηση μετά την κατασκευή δεν συνιστά λόγο ώστε να επιλεχθούν ακατάλληλα σημεία και για τις μεθόδους επόπτευσης, ο οδηγός που επικαλείται η ανωτέρω εταιρεία είναι σαφής ως προς τον τρόπο κάλυψης της εκάστοτε περιοχής ενδιαφέροντος από περισσότερα του ενός εποπτικά σημεία. Η λεγόμενη παρακολούθηση των επιπτώσεων μετά την κατασκευή συνιστά  ένα ακόμη προβληματικό μέρος  της μη σύννομης αδειοδότησης των αιολικών της ENEL-DAMCO και όχι μόνο. (*6) SNH: «Survey methods for use in assessing the impacts of onshore windfarms communities on bird  2005 ... 6. Survey and Vantage Point methods 6.5 Diurnal raptors 6.5.2 Survey effort ... Information on breeding success over several years can prove very useful in interpreting likely effects of wind farms on raptors (and other birds) because it can provide an insight into annual variation in the activity of birds and the ‘quality’ of the pair and/or territories which may be involved (although persecution can depress breeding success even if the inherent quality of a pair/territory is high). Any existing available information on the breeding performance at breeding sites which may be affected should always be incorporated in the assessment. One example of this would be if the year in which observations had been conducted had been particularly good for  breeding success then bird activity rates would probably be concomitantly lower on average over the lifespan of the wind farm, both because flight activity of breeding birds and numbers of young would be lower. Also, it is obvious that if a productive territory is adversely affected then the impact of a proposal will be greater ... 9. Recording flight activity 9.1 Taking account of observer error: Where several VPs are required to cover the whole site, it is recommended that at least some of the observations should be made simultaneously from a number of VPs ... . The main benefits of simultaneous observations are: -When examining any differences in bird use between different parts of the wind farm, simultaneous observations across all parts removes the likelihood that any observed differences are due to temporal sampling issues. -When areas of visibility from VPs overlap, simultaneous observations can also be used to identify the level of some observational errors. Errors can include birds being missed, and inaccuracy in recording flight paths. The VP method requires birds and their flight paths to be recorded at often considerable distances from the observer, so some recording error is inevitable. For the same reason, different observers should be rotated between the different VPs so that observer identity as a potential source of bias can be documented and accounted for. When there are several VPs, the same observer should not be used repeatedly at the same VP. The VP methodology requires a high level of observational skill and it is expected that suitably trained and experienced staff are used. Observational error should be explicitly incorporated in to assessments of impact.».

Για τα αιολικά στις θέσεις Καθάρα και Ανατολή ήταν γνωστό ότι οι ανεμογεννήτριες  ήταν σε απόσταση 500-600 μέτρων από την αναπαραγωγική περιοχή του είδους Σπιζαετός στο Βαθύρεμα, όμως δεν προσκομίστηκαν πληροφορίες σχετικά με αναπαραγωγική επιτυχία ή μη τα έτη όπου επιβεβαιώθηκε, από παρατηρήσεις, η φωλέαση του στην ανωτέρω θέση.  Το κριτήριο της ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ για την επίλογή των εποπτικών σημείων ήταν η παρακολούθηση από κοινού των αιολικών της DAMCO και ΤΕΡΝΑ. Προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε με την δυνατή ακρίβεια* τα εποπτικά σημεία (*βασιζόμενοι στις αποτυπωσεις αυτών των θέσεων στους χάρτες ων ΕΟΑ) στην εφαρμογή Google Earth (δεν βρήκαμε στα κείμενα των διάφορων τευχών τις συντεταγμένες των VP) και τοποθετήσαμε τις θέσεις των ανεμογεννητριών στην ίδια εφαρμογή βασιζόμενοι στις συντεταγμένες των ανεμογεννητριών. Στον πίνακα 4 του παραρτήματος Ι της ΕΟΑ 2014 οι αναφορές της ΟΙΚΟΜ για τις αποστάσεις των αντίστοιχων VP από τα σημεία ενδιαφέροντος και την ποιότητα της θέασης από αυτά προς την περιοχή ανάπτυξης των ανεμογεννητριών των ΑΣΠΗΕ D1, D2, σε συνδυασμό με τις καταγραφές στον πίνακα 9 των παραρτ. ΕΟΑ με το φερόμενο σύνολο των παρατηρήσεων πεδίου για το σύνολο των ΑΣΠΗΕ (και της ΤΕΡΝΑ) της χρονικής περιόδου 2006-2010, είναι ενδεικτικές για την ποιότητα αυτών των εργασιών και την αξιοπιστία ή μη των αξιολογήσεων που έλαβαν χώρα στις κατά καιρούς μελέτες της ανωτέρω εταιρείας. Κατά πρώτον  αγνόησε την αυτονόητη υποχρέωση παρατήρησης της πτητικής δραστηριότητας της ορνιθοπανίδας, στις περιοχές ενδιαφέροντος, με τον ελάχιστο αριθμό εποπτικών σημείων σημείων και με τρόπο που να επιτυγχάνεται μέγιστη ορατότητα. (*7) SNH: «Survey methods ...2005/... Methods Appendix 1 Methods statement for Vantage Point (VP) watches:  When selecting VPs, the aim should be to cover all of the survey area such that no point is greater than 2km from a VP. It is very important that VPs are chosen parsimoniously in order to achieve maximum visibility with the minimum number of points.». Αφετέρου οι εποπτεύσεις δεν κάλυπταν όλα τα τμημάτων των ΑΣΠΗΕ ώστε η δειγματοληψίες και οι αξιολογήσεις (βάσει των παρατηρήσεων) να είναι αξιόπιστες. Βλ. κάτω τις "διπλοεγγραφές" όπως τις  χαρακτηρίσαμε στον πίνακα με τις διαχωρισμένες  παρατηρήσεις του έτους 2009 για τους D1,D2, από τις ΕΟΑ 2014, 2016.  

Οι καταγραφές από εποπτικά σημεία είναι ένα μέσο για την  ποσο-τικοποίηση της πτητικής δραστηριότητας ειδών  προτεραιότητας (από άποψης διατήρησης), που λαμβάνουν χώρα εντός των εικονικών ορίων του αιολικού πάρκου, με κύριο στόχο τη διακρίβωση του κινδύνου   πιθανής  πρόσκρουσης. Πάνω καταγράφονται οι δειγματοληψίες ημερομηνίας/χρονολογίας 5/2/2008. Πρόκειται για τις μοναδικές φερόμενες καταγραφές σε περίοδο διαχείμασης για τα αιολικά της DAMCO-ENEL. Επάνω δεξιά είναι το απόσπασμα ενδιαφέροντος από την ΕΟΜ 2010 και αριστερά από τις ΕΟΑ 2014, 2016. Προκύπτουν τα εξής: α) Η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ κατέγραψε 30’ από το VP 10 (διεγράφη στον πίνακα πάνω αριστερά) από το οποίο δεν μπορούσαν να γίνουν παρατηρήσεις για τους ΑΣΠΗΕ D1, D2. Η συγκεκριμένη εποπτική θέση αφορούσε στον ΑΣΠΗΕ Τ1 της ΤΕΡΝΑ και βρισκόταν εκτός των ορίων της περιοχής μελέτης για τα αιολικά της DAMCO-ENEL, βλ. χάρτη 1 ΕΟΑ 2014, 2016. Η ανωτέρω εταιρεία θα πρέπει και να μας εξηγήσει πως γίνεται τα αναφερόμενα δύο πρόσωπα να ήταν ταυτόχρονα, στις 15:00 ώρα ΟΙΚΟΜ  στα VP 10 και 13 και μάλιστα από τη δεύτερη  θέση να παρατηρούν την δραστηριότητα των πουλιών σε 3 ΑΣΠΗΕ τους D1, D2 και D9. β) Το VP 13 όπως προαναφέρθηκε ήταν κατάλληλο μόνο για τον ΑΣΠΗΕ T9 (που καταργήθηκε) και τις ανεμογεννήτριες Κ9-Κ14 του ΑΣΠΗΕ D1 (Καθάρα) που επίσης καταργήθηκαν.  Για τον λόγο αυτό δεν καταγράφεται  ως προς την καταλληλότητα του για επόπτευση του ΑΣΠΗΕ D1 στον πίνακα 4 του παραρτήματος Ι της ΕΟΑ 2014 (πίνακας 5 στην ΕΟΑ 2016)  και δεν μπορεί να προσμετρηθεί ο χρόνος παρατήρησης των 30’ (ώρα ΟΙΚΟΜ 15:00) ως προς τον ΑΣΠΗΕ D1, βλ. πίνακα αριστερά, καταγράφονται  όμως 30’ παρατήρησης ως προς τον D2 (15:00) αν και είναι παντελώς ακατάλληλη η θέση (VP 13) λόγω της μεγάλης απόστασης κατά πολύ άνω των 2 Km από όλες τις α/γ του ΑΣΠΗΕ D2 (Ανατολή) βλ. και τον ανωτέρω πίνακα με την εικόνα πάνω. γ) Με χρόνο έναρξης 16:40  και διάρκεια 30’ καταγράφεται παρατήρηση του D1 από το VP 14 στον πίνακα από την ΕΟΜ 2010 (δεξιά), αλλά στους πίνακες ΕΟΑ 2014, 16  (αριστερά) δεν μας διαφωτίζει η ΟΙΚΟΜ ποίος υποψήφιος ΑΣΠΗΕ παρακολουθείτο ως προς την επίπτωση της πρόσκρουσης. Το VP 14 ήταν κατάλληλο για επόπτευση των καταργημένων α/γ Κ9-Κ14 και οριακά των Κ5, 6 και μόνον. Επομένως γιατί καταγράφονται 30’; δ) Η καταγραφή 30’ με χρόνο έναρξης 13:30 από το VP 25 στον πίνακα της ΕΟΜ φέρεται να αφορά στον D1, όμως στον αντίστοιχο πίνακα EOA 2014, 2016 δεν αναφέρεται ως προς ποίον ΑΣΠΗΕ καταγράφεται ο χρόνος. Από το VP 25 δεν διακρίνεται ο νοητός χώρος που έχει αδειοδοτηθεί να καταλάβουν οι α/γ Κ7, Κ8, σε μικρή απόσταση από την περιοχή φωλέασης του Σπιζαετού στο Βαθύρεμα, βλ. κάτω απόσπασμα από τον χάρτη 6 της ΕΟΑ 2014, με κόκκινο χρώμα οι φερόμενες πτἠσεις του είδους χαρακτηρισμού της ΖΕΠ στους ΑΣΠΗΕ D1, D2.

Απόσπασμα από τον χάρτη 5 της ΕΟΑ 2014

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί εκ νέου ότι τα φερόμενα αποτελέσματα των δειγματοληψιών  εισέρχονται ως δεδομένα για τις αξιολογήσεις της δέουσας εκτίμησης κατά το άρθρο 6.3 της οδηγίας για τους οικοτόπους, για να εκτιμηθεί εάν δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι  η προτεινόμενη δραστηριότητα/σχέδιο/έργο θα έχει ως αποτέλεσμα «επιζήμιες για τα πτηνά διαταράξεις, όταν αυτές έχουν σημαντικές συνέπειες σε σχέση με τους αντικειμενικούς στόχους του άρθρου 4 της οδηγίας για την άγρια ορνιθοπανίδα». Πρόκειται για την συλλογή  δεδομένων αναφοράς, ώστε να προσδιοριστούν οι πληθυσμοί πουλιών που χρησιμοποιούν την περιοχή έρευνας κατά τη διάρκεια ενός ετήσιου κύκλου για την εκτίμηση των κινδύνων και των επιπτώσεων από το έργο. Ποια είδη χρησιμοποίησαν την αδειοδοτημένη περιοχή ανάπτυξης των ανεμογεννητριών των ΑΣΠΗΕ D1, D2 στις 10/6/2008, 19/3/2009, 28/5/2009, 9/3/2010; Πόσες ώρες και ημέρες; Κάτω είναι οι δειγματοληψίες όσον αφορά  στις αναφερόμενες ώρες έναρξης και την διάρκεια παρατήρησης από την ΕΟΜ 2010 DAMCO-ENEL ως προς τους εστιασμένους ΑΣΠΗΕ  [με ID 1357-1360 οι "μεταφερθείσες" καταγραφές από το VP 10 (για τον ΑΣΠΗΕ Τ1 της ΤΕΡΝΑ) στις ΕΟΑ 2014, 2016 DAMCO-ENEL].

Τι αποτέλεσματα μπορεί να εξαχθούν  από τις  συγκεκριμένες δειγματοληψίες για την πτητική δραστηριότητα στο πεδίο  χωροθέτησης του ΑΣΠΗΕ D1 εφόσον στις 9-3-2010 από το VP 14 οι κ.κ. ΝΠ, ΝΚ δεν είχαν θέα στον  εικονικό  χώρο λειτουργίας των α/γ Α1-Α4, όπου είχε παρατηρηθεί έντονη χρήση από τον Σπιζαετό και η ορατότητα προς το πεδίο ανάπτυξης των  α/γ Α7, Α8 ήταν (σε μεγάλο βαθμό) περιορισμένη λόγω απόστασης; Το ίδιο ως προς τις α/γ Α1, Α2 του D2 από το VP 12.  Πως γίνεται στις  28/5/2009 να εγγράφεται μια ώρα παρατήρησης (έναρξη 11:10) από τους ΝΠ, ΧΑ του D1 από το VP no 25 εφόσον δεν καλυπτόταν οπτικά (με την χρήση των βοηθητικών μέσων) οι α/γ  Κ7-Κ14 (οι Κ9-Κ14 καταργήθηκαν με την ΕΟΑ 2015 και την ΑΕΠΟ τροπ. 2016); Στις 19/3/2009 και ώρα ΟΙΚΟΜ 13:00 οι ΝΚ, ΝΠ πως έβλεπαν την δραστηριότητα των πουλιών ταυτόχρονα στους D1, D2 από το VP no 12; Σε ποιο ΑΣΠΗΕ αφορούσαν οι εκτιμήσεις για τις ζώνες δραστηριότητας; H απόσταση της πλησιέστερης ανεμογεννήτριας του ΑΣΠΗΕ D1 (της Κ8) από το VP 12 είναι 2,3 Km. H K7 απέχει +2,6 Κm και η Κ6 3,3 Km. Στις 10/6/2008 εγγράφονται 6.5 ώρες δειγματοληψίας (για τις ποσοστώσεις της αξιολόγησης επιπτώσεων  του πίνακα 12 της ΕΟΑ 2016 κάτω, βλ. τον αντίστοιχο πίνακα 11 της ΕΟΑ 2014), με ώρες έναρξης 08:00 και 17:00 από το VP no 14 με προβληματική θέαση στο ήμισυ του ΑΣΠΗΕ/ανεμογεννητριών. Ωστόσο "οι ώρες ΟΙΚΟΜ" για τον D1 είναι 6.5 "ακατέβατες". Βλ. και εγγραφή 2 ωρών στις 9/4/2009 (EOM 2010) από το VP no 14 με την μέθοδο "Point Counts"! για τον D1 (απόσταση πάνω από 2Km). Στις  ΕΟΑ  2014, 2016 εν τέλει αφαιρέθηκε "ο ΑΣΠΗΕ πτήσης".

 

Διερευνήσαμε κατά το δυνατόν τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των δεδομένων που προσκομίστηκαν στην αδειοδοτούσα αρχή όσον αφορά στις εργασίες πεδίου για τους ΑΣΠΗΕ D1, D2. Επικεντρώσαμε το ενδιαφέρον μας σε αυτούς λόγω της άμεσης γειτνίασης τους με την περιοχή φωλέασης (δηλαδή του κεντρικού πυρήνα) της επικράτειας στου Σπιζαετού στη θέση Βαθύρεμα. Στον πίνακα πάνω καταγράφεται το σύνολο των φερόμενων δειγματοληψιών σε λεπτά/ώρες ανά εποπτικό σημείο (12, 13, 14, 25, 6, 7, 9) για τους ΑΣΠΗΕ D1 (Καθάρα) και D2 (Ανατολή) και έτος από τους πίνακες των διαχωρισμένων καταγραφών για τα έτη 2006-2010. Στον πίνακα κάτω οι αντίστοιχες φερόμενες ώρες όπως τις δήλωσε η ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ στον πίνακα 3 του παραρτήματος Ι της ΕΟΑ, 2016.

Διαπιστώθηκαν σημαντικές διαφορές. Οι δειγματοληψίες (ώρες/ημέρες) από τα εποπτικά σημεία 12, 13 δεν αφορούσαν στον D1. Οι ώρες/ημέρες από τα εποπτικά σημεία 14 και 25 ως προς τον D1 δεν έπρεπε να προστεθούν, αλλά να διαιρεθούν για τον έλεγχο συμμόρφωσης με τις προδιαγραφές της ΥΑ οικ. 170225/2014 (ΦΚ Β135), επειδή αντικείμενο παρακολούθησης, από αυτές τις επιμέρους θέσεις,  δεν ήταν το σύνολο της αδειοδοτημένης για την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών έκτασης (το πολύγωνο  του ΑΣΠΗΕ στη θέση Καθάρα), αλλά μέρος αυτής.  Το ίδιο ισχύει και για τις δειγματοληψίες από τα VP 12, 13 ως προς τον ΑΣΠΗΕ Ανατολή (D2). Βάσει του κριτηρίου αυτού (παραδοχή) πρέπει να διαγραφούν ημέρες και ώρες από τον πίνακα πάνω της ΟΙΚΟΜ και ως εκ τούτου,  τα δεδομένα για τις αναλύσεις διαφοροποιούνται αισθητά. Είναι ευνόητο πως τα δεδομένα (παρατηρήσεις) καθορίζουν τα αποτελέσματα των στατιστικών παρουσίας των σημαντικών ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή των ΑΣΠΗΕ ενδιαφέροντος και στη συνέχεια την εκτίμηση της ενδεχόμενης επίπτωσης πρόσκρουσης και μετατόπισης. Για παράδειγμα το έτος 2006 εγγράφηκαν 12 ημέρες εργασιών πεδίου ως προς τις D1, D2 με παρουσία του Σπιζαετού μόνο τις 3 από αυτές  στην περιοχή έρευνας πεδίου (ποσοστό παρουσίας στην περιοχή έρευνας των δύο ΑΣΠΗΕ 25%),  εγγύτατα  σε μία από τις θέσεις  φωλέασης του.  Το ποσοστό αυτό δεν αντανακλά την σχέση του είδους με το εξειδικευμένο πεδίο έρευνας, αλλά τον λανθασμένο προσανατολισμό της έρευνας  και την αστοχία της δειγματοληψίας. Εάν οι ώρες/ημέρες της εστιασμένης δειγματοληψίας (σε σχέση με τον αναπαραγωγικό κύκλο) δεν είναι οι κατάλληλες, δεν λαμβάνεται μέριμνα οι παρατηρήσεις να  περιλαμβάνουν την πλήρη έκταση των ΑΣΠΗΕ και όταν χρειάζεται να είναι συγχρονισμένες για την κάλυψη όλων των τμημάτων τους και επιπλέον χρησιμοποιούνται εποπτικά σημεία που συνεπάγονται ενόχληση για το είδος εστίασης  κλπ, τότε τα δεδομένα είναι νόθα και άχρηστα για αναλύσεις. Εάν ο ποσοτικός προσδιορισμός της συχνότητας παρουσίας του είδους για το οποίο πρόκειται στην περιοχή ενδιαφέροντος (χωροθέτησης των ΑΣΠΗΕ), συνδυαστεί στη συνέχεια με μεροληπτικές εκτιμήσεις  όσον αφορά την ευαισθησία του είδους στην συγκεκριμένη τεχνολογία (αιολικά) και του βιοτόπου του, τότε δεν πρόκειται για δέουσα εκτίμηση αλλά για σκόπιμη συνέργεια σε υποβάθμιση περιοχής του δικτύου Natura.

 Μελέτη ΕΟΑ 2016 ENEL και χάρτες στον σύνδεσμο κάτω

https://www.ochi.gr/index.php/el/node/95

https://www.ochi.gr/index.php/el/news/ochi_kavodoro_wind_turbines_maps

 

Το ΣτΕ ως γνωστόν δεν ασχολείται με  τέτοια κόλπα (πίνακας αγνώστου)